W Szwecji w zasadzie wszyscy uczniowie uczęszczają do szkół finansowanych z funduszy publicznych. Coraz większy odsetek uczniów uczęszcza do subsydiowanych placówek prywatnych, tzw. szkół niezależnych (10% uczniów w szkołach prowadzących kształcenie obowiązkowe i 20% w szkołach średnich II stopnia). Niezależne szkoły prowadzące kształcenie obowiązkowe i szkoły średnie II stopnia są otwarte dla wszystkich, realizują te same programy nauczania i otrzymują dotacje od gmin zgodnie z takimi samymi kryteriami jak szkoły prowadzone przez same gminy. W szkolnictwie wyższym funkcjonuje kilka uczelni prywatnych, z których część otrzymuje dotacje państwowe na pokrycie kosztów bieżących.
Edukacja na wszystkich poziomach kształcenia jest bezpłatna. Wsparcie finansowe w trakcie nauki szkolnej i studiów jest w głównej mierze przeznaczone na pokrycie kosztów utrzymania uczniów i studentów. Szwedzki system wsparcia finansowego w trakcie nauki w równym stopniu dotyczy niemal wszystkich obywateli, a dofinansowanie trafia bezpośrednio do uczniów i studentów niezależnie od sytuacji materialnej ich rodziców czy opiekunów. Każdy student, niezależnie od etapu edukacyjnego, po osiągnięciu pełnoletniości, może samodzielnie złożyć wniosek o wsparcie finansowe, składające się z kredytu oraz bezzwrotnego stypendium i udzielane studentom zarówno studiów stacjonarnych jak i niestacjonarnych. Wsparcie finansowe udzielane uczniom szkół średnich II stopnia ma na celu zachęcenie do podejmowania kształcenia na tym etapie i częściowo pokrywa koszty ich nauki. Stanowi ono uzupełnienie innych typów stypendiów socjalnych przyznawanych rodzinom z dziećmi. Istnieją również inne rodzaje wsparcia skierowane do konkretnych grup, np. stypendia socjalne dla uczniów niepełnosprawnych.
Edukacją w Szwecji kieruje się zgodnie z podejściem zorientowanym na efekty uczenia się. Rząd odpowiada całościowo za edukację i określa ramy kształcenia na wszystkich poziomach, ale za organizację i funkcjonowanie szkół prowadzących kształcenie na poziomie podstawowym i średnim oraz kształcenie dorosłych odpowiadają gminy. Studia wyższe są organizowane i prowadzone przez uniwersytety i kolegia uniwersyteckie. Określane na szczeblu krajowym ramy funkcjonowania systemu edukacji obejmują ustawy i zarządzenia, a w oświacie również programy nauczania, cele kształcenia i plany zajęć. Dla uczelni nie opracowuje się ogólnokrajowych programów nauczania, ale w załączniku do odpowiedniego zarządzenia określono tytuły zawodowe uzyskiwane po ukończeniu studiów i związane z nimi wymagania.
Część zadań, w szczególności dotyczących monitorowania i oceny systemu, przekazano odpowiednim organom władzy:
■ Państwowa Agencja ds. Oświaty (Skolverket) zajmuje się monitorowaniem i oceną
przedszkoli, szkół i placówek kształcenia dorosłych
Inspektorat ds. Szkół (Skolinspektionen) sprawuje kontrolę i nadzór nad przedszkolami, szkołami i placówkami kształcenia dorosłych. W przypadku podstawowych i średnich subsydiowanych szkół niezależnych, Inspektorat odpowiada za przyznawane licencji na ich prowadzenie. Po jej przyznaniu, Inspektorat przeprowadza w nowootwartej szkole wizytację, która od tej pory jest systematycznie kontynuowana, analogicznie do wizytacji w szkołach prowadzonych przez gminy. W wyniku inspekcji podjęta może zostać decyzja o wycofaniu licencji na prowadzenie placówki lub jej prawa do dofinansowania. Ocena jakości koncentruje się na konkretnych zagadnieniach - nauczaniu poszczególnych przedmiotów (np. matematyki) czy bardziej przekrojowych problemach (np. pomoc specjalna dla uczniów). Uczniowie, rodzice lub inne osoby mają możliwość złożenia w Inspektoracie skargi na daną placówkę edukacyjną. Inspektorat może wszcząć dochodzenie w sprawie placówki np. śledząc doniesienia mediów, a po jego przeprowadzeniu, upublicznić krytykę władz lub instytucji odpowiedzialnych za daną szkołę.
Rzecznik Dzieci i Młodzieży Szkolnej (Barn- och elevombudsmannen - BEO) prowadzi działalność zarówno w ramach Inspektoratu, jak i samodzielnie. Podstawową funkcją pełnioną przez BEO jest przeciwdziałanie przestępstwom wobec dzieci i młodzieży poprzez rozpatrywanie skarg złożonych do Rzecznika.
Państwowa Agencja ds. Kształcenia Specjalnego i Szkół Specjalnych (Specialpedagogiska skolmyndigheten) odpowiada za koordynację pomocy państwa dla sektora kształcenia specjalnego poprzez wspieranie władz szkolnych oraz promuje dostęp do materiałów dydaktycznych, jak również prowadzi szkoły specjalne (patrz: część 7) i rozdziela finanse rządowe pomiędzy uczniów i placówki edukacyjne.
Rada Apelacyjna ds. Kształcenia (Overklagandenamnden - OKN) jest niezależną jednostką władzy krajowej powiązaną z Inspektoratem, uprawnioną do powtórnej oceny decyzji podjętych przez władze poszczególnych placówek edukacyjnych, np. dotyczących przyjęć do szkół.
Państwowa Agencja ds. Szkolnictwa Wyższego (Hogskoleverket) odpowiada za monitorowanie, ocenę, sprawowanie kontroli i nadzoru w szkolnictwie wyższym oraz m.in. udzielanie informacji studentom, a także współpracę międzynarodową w dziedzinie szkolnictwa wyższego.
poleca:
