a) Etapy
Poziom |
Klasy |
Wiek |
Ensino basico -1.° e 2.° ciclos (edukacja podstawowa) |
Klasy I-IV (I cykl) Klasy V-VI (II cykl) |
wiek: 6-10 lat wiek: 10-12 lat |
Ensino basico - 3.° ciclo (edukacja średnia I stopnia) |
Klasy VII-IX (III cykl) |
wiek: 12-15 lat |
Kształcenie jest obowiązkowe w wieku od 6 do 15 lat. Uczniowie, którzy osiągnęli limit wieku kształcenia obowiązkowego (15 lat), a nie ukończyli z pozytywnymi ocenami IX klasy, mogą kontynuować kształcenie obowiązkowe w ramach kształcenia dorosłych.
Przyjęcie do ensino basico opiera się w głównej mierze na zasadzie rejonizacji, jednak rodzice mają możliwość umieszczenia swoich dzieci w innych szkołach, jeśli tylko dysponują one wolnymi miejscami.
Nauka w szkołach państwowych jest bezpłatna. Państwo wspomaga finansowo również szkoły prywatne zawierając z nimi umowy, jeśli zlokalizowane są w rejonach, w których szkoły państwowe nie funkcjonują lub nie dysponują wystarczającą liczbą miejsc.
c) Dzienny/tygodniowy/roczny wymiar zajęć
Tygodniowy wymiar zajęć jest różny dla poszczególnych przedmiotów i poziomów:
Ensino Basico (kształcenie obowiązkowe) |
Liczba godzin tygodniowo |
I cykl (klasy I-IV) |
25 godzin dla każdego roku |
II cykl (klasy V-VI) |
24 godziny dla każdego roku (16 lekcji trwających 90 minut) |
III cykl (klasy VII-IX) |
ok. 25, 5 godziny (odpowiednio, 17, 17 i 17,5 lekcji trwających 90 minut dla poszczególnych lat) |
W I cyklu na dzienny wymiar zajęć składa się 5 godzin obowiązkowych oraz 3 godziny nieobowiązkowych zajęć dodatkowych.
W przypadku II i III cyklu, organ zarządzający szkołą, przestrzegając ogólnych zasad w korzystaniu ze swojej pedagogicznej autonomii, ustala rozkład zajęć uczniów na każdy dzień.
Ogólne zasady dotyczące organizacji roku szkolnego są następujące:
Rok szkolny trwa od 1 września do 31 sierpnia;
Na rok szkolny, którego plan jest zatwierdzany corocznie przez Ministra Edukacji, składa się 180 dni zajęć dydaktycznych w placówkach szkolnych prowadzących kształcenie obowiązkowe;
Po każdym semestrze, trwającym średnio 3 miesiące, następują dwutygodniowe ferie;
Okresy Świąt Bożego Narodzenia, Wielkanocy oraz Karnawału są wolne od zajęć szkolnych;
Zajęcia szkolne rozpoczynają się pomiędzy 12 a 16 września i kończą się w drugiej połowie czerwca, z wyjątkiem klasy IX, która ma swoje zakończenie się w późniejszym terminie z uwagi na państwowe egzaminy końcowe.
d) Wielkość klas/podział uczniów na klasy
Klasy w I cyklu powinny liczyć co najwyżej 24 uczniów, podczas gdy w II i III cyklu liczba uczniów może wynosić od 24 do 28. Klasy integracyjne składają się najwyżej z 20 uczniów, z czego na jedną klasę przypadać może maksymalnie 2 uczniów niepełnosprawnych.
W I cyklu uczniowie rozpoczynający naukę w danym roku szkolnym są dzieleni na klasy lub grupy i, niezależnie od ich indywidualnych postępów, kontynuują naukę wspólnie przez cały cykl. Również przez cały cykl klasę czy grupę prowadzi ten sam nauczyciel. W cyklach II i III klasy składają się z uczniów, odpowiednio, w wieku 10-12 i 12-15 lat. W żadnym cyklu klasy nie mogą składać się wyłącznie z uczniów powtarzających rok.
W trakcie I cyklu lekcje prowadzone są przez nauczycieli przedmiotów zintegrowanych, wspieranych zazwyczaj przez nauczycieli przedmiotów takich jak język angielski, muzyka i wychowanie fizyczne. Kształcenie w II i III cyklu jest prowadzone przez nauczycieli, którzy specjalizują się w poszczególnych przedmiotach lub dziedzinach przedmiotowych.
e) Programy i treści nauczania
Ministerstwo Edukacji określa podstawy programowe dla całego kraju. Wydaje także ogólne wytyczne w zakresie metodyki nauczania, które w trakcie realizacji nauczyciele szkół dostosowują do warunków lokalnych.
Przedmiotami obowiązkowymi są: język portugalski, matematyka, języki obce, historia i geografia Portugalii, przedmioty ścisłe i przyrodnicze, wychowanie fizyczne oraz sztuka.
Ministerstwo Edukacji opracowuje listę zrecenzowanych i zaakceptowanych podręczników szkolnych, spośród których szkoły mogą dowolnie wybierać te najbardziej odpowiednie.
f) Ocena, promocja i kwalifikacje
Na początku roku szkolnego, rada pedagogiczna, stosując się do zaleceń zawartych w podstawie programowej, określa zasady oceniania dla każdego cyklu dydaktycznego i poszczególnych lat nauki - odbywa się to na podstawie propozycji rady nauczycieli w przypadku I cyklu oraz propozycji działu ds. programów nauczania i koordynatorów poszczególnych cykli w przypadku cykli II i III.
Proces oceniania prowadzi się stosując metody oceny diagnostycznej, formatywnej i sumatywnej. Za ocenę ucznia i wystawianie stopni na zakończenie semestru i roku szkolnego odpowiada nauczyciel. Uczniowie oceniani są na zakończenie każdego semestru i każdego roku szkolnego. Na zakończenie klas IV, VI i IX odbywają się egzaminy państwowe z języka portugalskiego i matematyki. W klasach IV i VI uczniowie przystępują ponadto do sprawdzianów przeprowadzanych w ramach monitoringu i ewaluacji systemu edukacji, prowadzonych w celu podniesienia jakości kształcenia. Odbywające się na zakończenie IX klasy egzaminy państwowe mają na celu dokonanie oceny ucznia i przyznanie mu świadectwa.
Z wyjątkiem pierwszego roku nauki, uczniowie mogą powtarzać rok, jeśli nie nabyli umiejętności określonych w programie nauczania.
Na zakończenie III cyklu wszyscy uczniowie, którzy przystąpili do egzaminów państwowych i je zdali, otrzymują świadectwo ukończenia obowiązkowej szkoły ogólnokształcącej umożliwiające wstęp do szkoły średniej II stopnia.
Poza kształceniem ogólnym, prowadzone są również ścieżki kształcenia zawodowego dla uczniów powyżej 15 roku życia, którzy nie ukończyli edukacji obowiązkowej. Po ukończeniu takiej ścieżki uczniowie otrzymują zarówno świadectwo ukończenia kształcenia ogólnego, jak i zawodowego.