Finlandia

a) Rodzaje kształcenia

W obu typach szkół uczy się zarówno młodzież, jak i dorośli (powyżej 25 roku życia). Średnie wykształcenie zawodowe można zdobyć zarówno w ramach zajęć stacjonarnych w placówkach szkolnych, jak i poprzez uzyskanie kwalifikacji na podstawie posiadanych kompetencji. Ta druga możliwość sprowadza się głównie do testów kompetencji sprawdzających wymagane umiejętności. Do testów kompetencji przystępują w głównej mierze dorośli posiadający już pewne doświadczenie zawodowe. Ponadto, wszyscy uczniowie, niezależnie od wieku, mają możliwość przyuczenia do zawodu, które odbywa się w ramach programu nauczania lub stanowi przygotowanie do testów kompetencji. Wszystkie formy kształcenia prowadzące do uzyskania kwalifikacji zawodowych zaliczane są do szkolnictwa średniego II stopnia (ISCED 3), za wyjątkiem kształcenia prowadzącego do nabycia specjalistycznych kwalifikacji zawodowych, klasyfikowanego jako ISCED 4.

b) Kryteria przyjęć

Naukę w ogólnokształcących i zawodowych szkołach średnich II stopnia mogą podjąć uczniowie, którzy ukończyli z pozytywnymi ocenami kształcenie obowiązkowe. Podania o przyjęcie do tych szkół składa się głównie poprzez ogólnokrajowy system rekrutacji. Uczniowie mają prawo ubiegać się na szczeblu krajowym o przyjęcie do dowolnej szkoły średniej II stopnia. Rekrutacja uczniów do ogólnokształcących szkół średnich II stopnia odbywa się głównie na podstawie wyników w nauce, natomiast kryteria rekrutacji do zawodowych szkół średnich II stopnia obejmują również doświadczenie zawodowe oraz, ewentualnie, wyniki egzaminów wstępnych i sprawdzianów predyspozycji. Mimo, że kształcenie jest bezpłatne, uczniowie muszą w niektórych przypadkach pokrywać część kosztów pomocy naukowych.

Bezpośrednio po ukończeniu kształcenia obowiązkowego, naukę kontynuuje ponad 90% uczniów: w 2009 r. 50% wybrało ogólnokształcące szkoły średnie II stopnia, a 41% - zawodowe szkoły średnie II stopnia.

c) Programy i treści nauczania

Cele oraz podstawowe treści nauczania przedmiotów i modułów w szkołach ogólnokształcących i zawodowych II stopnia, określa Krajowy Urząd ds. Edukacji. W oparciu o odpowiednią ogólnokrajową podstawę programową, każda szkoła przygotowuje własny program nauczania.

Obowiązkowe przedmioty dla ogólnokształcących szkół średnich II stopnia to język ojczysty i literatura, drugi język ojczysty, języki obce, matematyka, ekologia i przedmioty przyrodnicze, religia lub etyka, filozofia, psychologia, historia, nauki społeczne, sztuka, wychowanie fizyczne oraz edukacja zdrowotna. Program nauczania zawiera, ponadto, przedmioty dodatkowe, o prowadzeniu których decyduje szkoła. Placówka musi również zapewnić poradnictwo pedagogiczne oraz w zakresie orientacji zawodowej.

Średnie wykształcenie zawodowe można uzyskać zarówno w ramach kształcenia w szkole, poprzez uzyskanie kwalifikacji na podstawie posiadanych kompetencji lub w ramach przyuczenia do zawodu. Kształcenie zawodowe obejmuje 8 obszarów edukacyjnych (nauki humanistyczne i edukacja; kultura; nauki społeczne, biznes i administracja; nauki ścisłe i przyrodnicze; technika, transport i komunikacja; środowisko i zasoby naturalne; zdrowie, sport i opieka społeczna oraz turystyka i usługi gastronomiczne i w zakresie gospodarstwa domowego) z 52 kwalifikacjami zawodowymi, które można uzyskać w ramach 120 różnych programów. Na każdy program prowadzący do określonych kwalifikacji zawodowych składa się kształcenie w zakresie przedmiotów ogólnych wynikających z podstawy programowej, przedmiotów do wyboru oraz odpowiadające co najmniej 20 punktom kształcenie w miejscu pracy. Do przedmiotów ogólnych należą: język ojczysty, drugi język ojczysty, język obcy, matematyka, fizyka, chemia, nauki społeczne i orientacja zawodowa, wychowanie fizyczne i zdrowotne oraz kultura i sztuka. Program kształcenia obejmuje ponadto doradztwo pedagogiczne oraz projekt końcowy.

d) Ocena, promocja i kwalifikacje

Program nauczania dla ogólnokształcących szkół średnich II stopnia jest opracowany na 3-letni okres kształcenia, ale uczniowie mogą ukończyć ten cykl w ciągu 2-4 lat. Zajęcia są organizowane w formie niezwiązanej z podziałem na lata nauki. Każdy przedmiot ocenia się po zakończeniu zajęć przez ucznia, a świadectwo ukończenia szkoły (lukion paattótodistus) uczeń otrzymuje po zaliczeniu wymaganej liczby przedmiotów. Ocena jest przeprowadzana w oparciu o cele sformułowane w podstawie programowej.

Nauka w ogólnokształcącej szkole średniej II stopnia kończy się ogólnokrajowym egzaminem maturalnym, który, oprócz testu z języka ojczystego, składa się z trzech obowiązkowych elementów. Uczniowie wybierają 3 przedmioty egzaminacyjne spośród następujących: drugiego języka ojczystego, języka obcego lub matematyki albo testu ogólnego łączącego elementy przedmiotów humanistycznych przyrodniczych i ścisłych. W ramach egzaminu uczniowie mogą również przystąpić do nieobowiązkowych sprawdzianów. Po zdaniu egzaminu maturalnego i zaliczeniu całego programu nauczania dla szkoły średniej II stopnia, uczniowie otrzymują odrębne świadectwo (ylioppilastutkintotodistus), zawierające informacje o zaliczonych egzaminach oraz uzyskanym poziomie i ocenach. Po spełnieniu odpowiednich warunków, do egzaminu maturalnego mogą również przystępować uczniowie zawodowych szkół średnich II stopnia.

Kształcenie zawodowe trwa 3 lata i odpowiada 120 punktom. O wyborze ścieżki i postępach uczniów decydują indywidualne plany kształcenia opracowywane dla poszczególnych uczniów. Umiejętności i wiedzę uczniów ocenia się po ukończeniu każdego modułu. Krajowa podstawa programowa zawiera kryteria oceny ucznia. Dokumentacja potwierdzająca kwalifikacje zawodowe została wzbogacona o nową formę oceniania - prezentację umiejętności sprawdzanych testem organizowanym i ocenianym przez nauczycieli we współpracy z lokalnymi środowiskami zawodowymi. Po zaliczeniu wszystkich przedmiotów wymienionych w indywidualnym planie kształcenia uczniowie otrzymują świadectwo potwierdzające posiadanie określonych kwalifikacji. Świadectwo wydawane jest przez instytucję prowadzącą kształcenie.

Od 1994 roku kwalifikacje uzyskiwane na podstawie posiadanych kompetencji stanowią jedną z form kształcenia zawodowego. Umożliwiają dorosłym osobom w wieku produkcyjnym zdobycie kwalifikacji bez konieczności podejmowania formalnego kształcenia. W ramach tej formy kształcenia możliwe jest zarówno uzyskanie kwalifikacji w oparciu o posiadane kompetencje, jak również poszerzenie uzyskanych wcześniej kwalifikacji zawodowych (ammattitutkinto/yrkesexamen) lub uzyskanie kwalifikacji specjalistycznych (erikoisammattitutkinto/specialyrkesexamen), czy też tylko wybranych elementów każdego z wymienionych typów kwalifikacji. Drogą do uzyskania powyższych kwalifikacji jest system testów kompetencji, podczas których kompetencje nabyte w różnych miejscach i formach podlegają sprawdzianowi, a następnie potwierdzeniu. Test kompetencji jest uznany za zdany, jeśli kompetencje wymagane do wykonywania danego zawodu zostają przez ucznia poprawnie zademonstrowane.

Po odbyciu przyuczenia do zawodu uczniowie otrzymują świadectwo uczestnictwa oraz świadectwo potwierdzające kwalifikacje.

Uzyskanie średniego wykształcenia, zarówno ogólnego jak i zawodowego, umożliwia wstęp na wyższe uczelnie.