Już 4,5 tys. lat temu używano diamentów

Co najmniej 4,5 tys. lat temu chińscy
rzemieślnicy potrafili już szlifować bardzo twarde materiały przy użyciu drobnego diamentowego żwiru. Świadczą o tym wyniki ostatnich analiz tych zabytków przeprowadzonych przez amerykańskiego fizyka - informuje serwis internetowy "EurekAlert".

Wyniki ostatnich badań chińskich toporków ceremonialnych wykazały, że rzemieślnicy z kultur Liangzu i Sanxingcun potrafili wykorzystywać diamenty do szlifowania i polerowania innych kamieni szlachetnych o bardzo wysokiej twardości. Dary grobowe pochodzące z okresu pomiędzy 4000 a 2500 r. p.n.e. są jednocześnie najstarszymi zabytkami, do budowy których wykorzystano szafiry.

Obiektem badań amerykańskiego naukowca są cztery ceremonialne toporki, których dekorację stanowią duże szafiry. Najmniejszy z toporków nich ma 13 cm długości, największy 22 cm. Trzy z nich pochodzą grobów arystokracji chińskiej kultury Sanxingcun (4000-3800 r. p.n.e.) i późniejszej Liangzhu, czwarty zabytek datowany jest na połowę III tysiąclecia p.n.e.

"To, co jest najbardziej zdumiewające w tych kamieniach w brązowe
i szare plamki, to fakt, że ich powierzchnia została wypolerowana
jak lustro. Można założyć, że do szlifowania kamieni użyto kwarcu,
jednak wciąż zaskakujące byłoby to, że tak doskonałe wykończenie
jest wynikiem polerowania piaskiem kwarcowym" - powiedział Peter
J. Lu, fizyk z Graduate School of Arts and Sciences Uniwersytetu
Harwardzkiego w Cambridge zajmujący się od pięciu lat szczegółową
analizą chińskich zabytków.

Szafir to niebieska odmiana tlenku glinu, minerału zwanego
korundem. Jest to jeden z najtwardszych materiałów występujących w
środowisku naturalnym Ziemi. Na początku XIX w. austriacki
mineralog Friedrich Mohs zaproponował stworzenie skali twardości
materiałów w oparciu o 10 charakterystycznych minerałów. Według
stosowanej do dziś skali twardości Mohsa 10 stopień reprezentuje
najtwardszy materiał, czyli diament, 9 - korund, 8 - topaz i
dopiero 7 - kwarc.

Obróbka polegająca na ścieraniu i polerowaniu odbywa się na
zasadzie używania twardszego minerału w roli narzędzia
obrabiającego miększy materiał. Stąd do obróbki korundu naje się
jedynie diament. Kwarc, jako miększy materiał, używany w
późniejszych okresach do polerowania większości kamieni
szlachetnych i półszlachetnych, nie znajduje w tym wypadku
zastosowania.

Do analizy struktury minerałów amerykański fizyk użył aparatury
wykorzystującą zjawisko dyfrakcji promieni rentgenowskich, przy
badaniu wypolerowanych powierzchni szafirowych wykorzystał
mikroskop elektronowy. Wszystkie analizy potwierdziły, że stopień
wygładzenia powierzchni szafiru odpowiada współczesnym standardom
i był możliwy do osiągnięcia jedynie przy wykorzystaniu preparatów
diamentowych.
Najbliższe złoże diamentów znajduje się ok. 200 km od
cmentarzyska, z których pochodzą toporki.

W świetle tych ustaleń Peter J. Lu proponuje uznać zabytki kultur
Liangzu i Sanxingcun za najwcześniejsze dowody na użycie
diamentów. Dotychczas za najstarsze ślady wykorzystanie tego
minerału uważano przewiercone muszle z Indii datowane na połowie I
tysiąclecia p.n.e.

Wyniki prac mogą rzucić nowe światło na technikę wytwarzania
nefrytowych zabytków, które były cennym towarem w neolitycznym
handlu wymiennym. Nefrytowe naczynia i figurki były szeroko
poszukiwanym dobrem.

Pełne wyniki analiz Petera J. Lu zostały opublikowane w lutowym
numerze magazynu "Archaeometry". (PAP)