Przekład: Sława Lisiecka, Zofia Rybicka, Elżbieta Ptaszyńska-Sadowska

Wydanie pierwsze

ISBN 978-83-60279-13-7

KOD EAN 9 788360 279137

Format: 17 x 24

Str. 936

Opr. twarda

NOTKA

• 3000 haseł
• 31 esejów
• 200 ilustracji, fotografii i map
• Współpraca 100 specjalistów z 14 krajów

Nowy Leksykon Judaistyczny obejmuje zagadnienia z następujących dziedzin:

– Ogólna wiedza o religii i kulturze żydowskiej

– Dzieje Żydów w starożytności i średniowieczu

– Historia Żydów w Europie, Stanach Zjednoczonych i innych krajach (ze szczególnym uwzględnieniem obszaru niemieckojęzycznego)

– Odrodzenie życia społeczności żydowskich po Zagładzie

– Powstanie i rozwój Państwa Izrael

– Literatura, muzyka, film i sztuki plastyczne 

– Biogramy wybitnych polityków, artystów, naukowców i działaczy 

– Stosunki chrześcijańsko-żydowskie

Niezbędne dzieło referencyjne dla wszystkich osób zajmujących się tematyką żydowską. 

                                       Przedmowa do nowego wydania

Nowy leksykon judaistyczny to zaktualizowana wersja pierwszego wydania, które ukazało się w 1992 roku. Podobnie jak poprzednia edycja, książka powstała z myślą o odbiorcach nieżydowskich, nie dysponujących rozległą wiedzą o kulturowym kręgu judaizmu, a zainteresowanych historią, polityką, kulturą i religią narodu żydowskiego.

Pogłębione studia nad niemiecką przeszłością łączą się nierozerwalnie z historią Żydów. Rosnące zainteresowanie tym aspektem dziejów kazało nam uwzględnić następujące główne ciągi treściowe:

1. Ogólna wiedza o religii i kulturze judaistycznej

2. Dzieje Żydów w starożytności i w średniowieczu

3. Historia Żydów niemieckich

4. Historia Żydów w Europie, Stanach Zjednoczonych i innych krajach

5. Odrodzenie życia społeczności żydowskich po Zagładzie

6. Powstanie i rozwój Państwa Izrael

Redakcja i Wydawnictwo od początku zdawali sobie sprawę z tego, że przedstawienie tak bogatego i różnorodnego materiału w jednym tomie stanowi trudne wyzwanie, toteż kompletność w sensie encyklopedycznym nie była i nie mogła być celem niniejszej pracy. Autorzy postanowili zaprezentować zgromadzony materiał w sposób skrótowy i przykładowy.

O ile starożytność, średniowiecze i czasy nowożytne aż do oświecenia to – mimo zróżnicowań – okres jednolitej historii kultury żydowskiej, powiązanej z sobą i w sumie postrzeganej jako zjawisko ciągłe, o tyle począwszy od czasów oświecenia dzieje Żydów zdecydowanie się różnicują. Z tego względu całościowe przedstawienie judaizmu wymagało doboru i uporządkowania materiału w sposób odbiegający od ogólnie przyjętych zwyczajów w encyklopediach powszechnych i leksykonach. Już samo zastosowanie kolejności alfabetycznej nie pozwala na systematyczną formę prezentacji. Z tego powodu szczególnie złożone tematy (m.in. antysemityzm, historia stosunków niemiecko-żydowskich, stosunek Kościoła do judaizmu czy syjonizm) zdecydowano się omówić nie w formie artykułów hasłowych, lecz w postaci krótkich esejów.

Mimo starań, aby uporządkować i naszkicować dzieje Żydów w sposób jak najbardziej obiektywny, autorzy nie zawsze zdołali oprzeć się pokusie szczególnego podkreślania jednych elementów, a usuwania innych w cień. Taką „archeologiczną“ metodę wykorzystywania źródeł i przedstawiania wydarzeń do pewnego stopnia usprawiedliwia fakt, że historii Żydów nie sposób ująć w standardowe kategorie. Redakcji zależało na tym, żeby oprócz przekazania podstawowych informacji ukazać tragiczną historię splotu stosunków niemiecko-żydowskich, które nie zakończyły się przecież wraz z Zagładą, lecz rozciągają się na współczesność.

Pierwszym problemem w pracy nad niniejszym leksykonem było określenie jego przedmiotu zainteresowania. Zdefiniowanie tego, co jest specyficznie „żydowskie”, prowadzi z konieczności do sprzecznych z sobą analiz stosunku Żydów do danego otoczenia, nader często redukowanego do zjawiska asymilacji. Zwłaszcza wybór omawianych postaci odzwierciedla rozterkę, która pytanie o „żydowską tożsamość” pozostawia otwarte. Redakcja starała się uwzględniać przede wszystkim takie biografie, w których da się rozpoznać subiektywny stosunek do judaizmu i obiektywne oddziaływanie na życie Żydów. W leksykonie pojawiają się zatem także biogramy nieżydowskich polityków, filozofów czy literatów, którzy wywarli istotny – w pozytywnym lub negatywnym sensie – wpływ na życie i świadomość Żydów. Kontrowersje mogą budzić również kryteria wyboru postaci żyjących, wobec których nie można było przyjmować wyłącznie punktu widzenia przyszłych zainteresowań badawczych. Koordynowanie pracy ponad stu autorów o różnych poglądach i metodyce nie zawsze było łatwym zadaniem. Z tego względu składaliśmy odpowiedzialność naukową na barki autorów poprzez oznakowanie imienne (inicjałami) artykułów hasłowych. Zrozumienie, jakie nasi współpracownicy okazywali dla niezbędnych ingerencji w rękopisy (skreślenia, zmiany i dopiski), zasługuje na szczególne podziękowanie.

Prace redakcyjne nad pierwszym wydaniem Nowego leksykonu judaistycznego przebiegały w cieniu epokowych przewrotów w Europie Środkowej i Wschodniej, których znaczenie i konsekwencje dla świata żydowskiego można było uwzględnić jedynie w ograniczonym stopniu. Dotyczy to przede wszystkim exodusu Żydów z obszaru byłego ZSRR. Według szacunków z 1991 roku na tamtych terenach żyło od około 1,5 do 2 mln Żydów (w przededniu II wojny światowej było ich ponad 5 mln). Od tamtej pory ponad milion Żydów wyemigrowało – około 700 tys. do Izraela, pokaźna grupa do Stanów Zjednoczonych i 80 tys. do Niemiec. Przed laty niewyobrażalne byłoby stwierdzenie, jakie padło podczas Światowego Kongresu Żydów w kwietniu 1998 roku, że ,,gminy żydowskie w Berlinie stanowią obecnie najszybciej powiększającą się  procentowo wspólnotę żydowską poza Izraelem”.

W trakcie aktualizowania i uzupełniania treści leksykonu pojawiła się przed zespołem redakcyjnym konieczność przeformułowania zarówno historycznego, jak i obecnego stosunku Żydów do nieżydowskiego środowiska społecznego. Dotyczyło to także toczącej się właśnie debaty na temat architektury i topografii miejsc pamięci. Z tego powodu opracowano na nowo esej Salomona Korna o niemiecko-żydowskiej kulturze pamięci po Zagładzie. Również w Izraelu po 50 latach istnienia państwa tradycyjnym stosunkom kulturalnym, społecznym i religijnym zdaje się zagrażać większe niebezpieczeństwo niż kiedykolwiek. Na skutek „Kulturkampfu” oraz trudności kontynuowania procesu pokojowego społeczeństwo izraelskie stoi obecnie w obliczu rozdarcia, którego dramatyzm nie mógł pozostać bez wpływu na opracowanie redakcyjne. Zaktualizowano także dane biograficzne oraz wskaźniki demograficzne, jak również wykresy i ilustracje. Za koordynację prac chciałbym szczególnie podziękować zespołowi redakcyjnemu z Moses Mendelssohn Zentrum przy Uniwersytecie w Poczdamie pod kierownictwem dr. Willego Jaspera oraz Bernhardowi  Vogtowi i Olafowi Glöcknerowi.                                      

Oprócz haseł w Leksykonie zamieszczono następujące eseje: