Wszędzie - zarówno w Indiach, jak i zagranicą, gdziekolwiek jest pokazywany - kobiety mocno się z nim identyfikują.

Adoor Gopalakrishnan to jeden z najbardziej cenionych reżyserów w Indiach, który w największym stopniu kontynuuje filmowe dziedzictwo Satyajita Raya. Wpływ Raya jest widoczny w jego subtelnych, pełnych humanizmu i starannie komponowanych obrazach. Wszystkie osadzone są w Kerali, prowincji południowych Indii, gdzie Adoor dorastał. Wyrobił swój własny styl, z jednej strony zakorzeniony w tradycji, z drugiej - skierowany na problemy polityczne, religijne, odpowiedzialności osobistej o uniwersalnym wymiarze.

„New York Times”

------------------------------------------------------------------------------------------

W matrylinearnej Kerali kobiety zajmowały zaszczytne miejsce zarówno w rodzinie, jak i w społeczeństwie. W pewnych sprawach były niezależne, lecz w innych – związane konwenansami. Chociaż historie te dzieją się w latach 40. i 60.  w wielu aspektach są aktualne.

Adoor Gopalakrishnan

Film opisuje historie czterech kobiet, z których każda należy do innej warstwy społecznej. Bohaterkami są: prostytutka, która chce zmienić swoje życie, młoda mężatka, której z mężem nic nie łączy, bezdzietna gospodyni domowa, bardzo pragnąca dziecka i stara panna należącej do klasy średniej, która musi stawić czoło swej samotności.

W każdym z epizodów, bohaterka podporządkowuje się obowiązującym normom społecznym, które musi respektować z racji na swą płeć. Choć w matrylinearnej Kerali pozycja kobiet jest silna, paradoksalnie, panujące tam  normy oferują kobietom niemal w równiej mierze wolność, jak i zniewolenie.

-------------------------------------------------------------------------------------------

SYNOPSIS

Opowieść pierwsza – PROSTYTUTKA - jest historią kobiety, która zrywa ze swoją profesją, by ułożyć życie z miłym i opiekuńczym robotnikiem, który wykonuję zajęcie nie wymagające kwalifikacji. Zdeterminowana kobieta, chcąc rozpocząć normalne życie przyjmuję pracę wymagającą od niej niezwykłego wysiłku fizycznego. Para zachowuje się jakby byli mężem i żoną, marząc o przyszłym wspólnym życiu, wolnym od pokus życia na ulicy. Niestety, kiedy są zmuszeni przez sąd, by udowodnić, że naprawdę są mężem i żoną, czują się bezsilni.

Opowieść druga - DZIEWICA, koncentruje się wokół młodej dziewczyny, na którą ojciec wywiera presję, by znalazła sobie wreszcie męża. Fakt, że do tej pory nie znalazł się odpowiedni kandydat ogromnie martwi jej rodziców, którzy obawiają się o przyszłość córki. Tymczasem zaprzyjaźniony sąsiad prosi o jej rękę, co wydaje się być idealnym rozwiązaniem. Ślub odbywa się według tradycji, ale podczas nocy poślubnej małżonek zachowuje się dziwnie, unika rozmowy i kontaktu fizycznego z poślubioną kobietą. Po kilku dniach mężczyzna zjawia się w domu teściów i zostawia swoja świeżo poślubioną małżonkę... Kobieta została porzucona z racji na swą „rzekomą” niewierność. Wybucha skandal, który coraz bardziej martwi jej ojca, co doprowadza do kłótni z sąsiadem. Młoda mężatka, która do tej pory milczała, oświadcza, że nic ją nie łączyło z mężem, a małżeństwo nie zostało skonsumowane.

Trzecia historia - GOSPODYNI DOMOWA - opowiada o bezdzietnej mężatce, która wiedzie spokojne życie z mężem. Przez cały dzień jest sama w domu, ponieważ mąż wychodzi rano do pracy, a wraca późno wieczorem. Pewnego dnia odwiedza ją dawny kolega z klasy, który był w odwiedzinach u swojej mieszkającej niedaleko matki. Wspominają dawne czasy. Mężczyzna dostrzega w niej niewinność kobiety, którą jest zrozpaczona swoją bezdzietnością i proponuje pewne rozwiązanie...

Ostatnia historia - STARA PANNA - opowiada o dziewczynie ze średniej klasy społecznej, która cierpi z powodu norm moralnych, obowiązujących w społeczności, w której przyszło jej żyć. Mocno rozczarowuje się, gdy starający się o jej rękę mężczyzna nagle zmienia zdanie, by oświadczyć się jej młodszej siostrze. Lata mijają, nikt nadal jej się nie oświadczył. Starszy brat też nie chce dłużej czekać i decyduje się na ślub. Nawet dla najmłodszej z córek także znaleziono odpowiednią partię. Kiedy matka umiera, kobieta zostaje zmuszona do wprowadzenia się do domu najmłodszej z sióstr. Sytuacja staje się nie do zniesienia, gdy jej siostra zaczyna w niej widzieć rywalkę. Wraca do domu matki i postanawia zamieszkać sama, odmawia wprowadzenia się ponownie do domu któregoś z rodzeństwa. Teraz samotnie musi stawić czoła światu.

Z EKSPLIKACJI REŻYSERA:

Doordarshan, indyjska telewizja publiczna zwróciła się do mnie jakiś czas temu, żebym zrobił program oparty na dziełach znanego pisarza z Kerali Thakazhi Sivasnakara Pillai. Ten płodny pisarz, który jest moim ulubionym autorem, napisał ponad 40 powieści i ok. 400 opowiadań. Zajęło mi trochę czasu żeby je wszystkie przeczytać. Zadanie to było na przemian frustrujące  i pasjonujące. W przeszłości – w czasach mojego dzieciństwa i młodości  – delektowałem się każdą z tych opowieści. Teraz, kilka z nich, kiedyś moich ulubionych, wydało mi się nieco „przyblakłych”, szukałem więc innych. I choć kiedyś czytałem bez większego entuzjazmu, teraz wydały mi się niesamowicie żywotne i trafne. Odpowiedź wydaje się oczywista, tym razem, szukałem odpowiedniego materiału na film.

Wybór opowiadań miał istotne znaczenie. Miałem swobodę, zarówno jeśli chodzi o dobór postaci, sytuacji i tematów. I nie ma przypadku w tym, że wszystkie cztery historie opowiadają o kobietach. W historiach tych zawarłem mój punkt widzenia.

W matrylinearnej społeczności Kerali, kobiety korzystają ze swych praw. Są dumne  z posiadania rodziny, cieszą się szacunkiem społeczeństwa. Jednak, z drugiej strony - ograniczone są obyczajowymi konwenansami. Zwłaszcza w wioskach, gdzie wciąż napotykają na liczne utrudnienia, by móc prowadzić normalne życie.

Te cztery kobiety nie żyją w jednym czasie. Ich historie są umieszczone w pewnym odstępie czasowym (pierwsza ma miejsce w latach 40., ostatnia kończy się w późnych latach 60.). Ich profesje też są różne. Każda z nich należy do innej klasy społecznej i ma inną świadomość.

O FILMIE

Opowiadania Pillai towarzyszyły Gopalakrishnanowi od najmłodszych lat, sam przyznaje, że zawsze był to jego ulubiony autor. Kiedy zdarzyła się możliwość zrealizowania filmu na motywach jego twórczości, Adoor musiał na nowo zmierzyć się z tą literaturą i przystosować ją na potrzeby filmu. Nandita Das, grająca Kamakshi, tytułową starą pannę z czwartej noweli, była zachwycona perspektywą pracy z Adoorem. „Nigdy nie spotkałam reżysera, który byłby tak skupiony i zaangażowany w swoją pracę i tworzenie filmu. Adoor bardzo dba o szczegóły, zarówno jeśli chodzi o grę aktorską, jak i samą reżyserię.

Aktorstwo jest niewątpliwie duża siłą tego filmu. Adoor dużo czasu poświęca na pracę z aktorami, co przynosi pożądane efekty - grane przez nich postacie są wiarygodne. Jedną z najlepszych kreacji w 4 kobietach stworzyła Nandita Das (przez wielu uznana za jej najlepszą dotychczasową rolę). W wyraźny, a jednocześnie bardzo subtelny sposób, przekazuje ból, bezradność i cierpienie kobiety pozostawionej samej sobie na rozstaju drogi życiowej.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

KINO INDYJSKIE, poza produkacjami Bollywoodu, stosunkowo mało znane jest polskiej widowni. Pojedyncze tytuły pojawiają się na różnych festiwalach i przeglądach filmowych, jak np. podczas 5. edycji festiwalu Era Nowe Horyzonty, gdzie pokazanych zostało kilka dokumentów oraz klasyka kina indyjskiego - filmy tak uznanych twórców jak, światowej sławy bengalski reżyser Satyait Ray (Pater Napchali/Droga do miasta; Aparajito; Apur Sansar) czy Rai Kapour (Awaara).

Adoor Gopalakrishnan jest kontynuatorem tego bogatego dziedzictwa kulturowego. I obecnie jednym z najważniejszych indyjskich reżyserów. Jego filmy pokazywane są na całym świecie, zdobywając wiele prestiżowych nagród, a sam Gopalakrishnan często zapraszany jest do grona jury na najważniejszych międzynarodowych festiwalach.

Gopalakrishnan realizuje filmy mniej więcej co pięć lat. Inspirację do kolejnych projektów czerpie często z własnych doświadczeń. Przez te wszystkie lata, od swego debiutu w 1962 roku, wypracował własną ścieżkę filmową. Tworzy kino będącą w całkowitej opozycji do kina bollywoodzkiego. W swoich filmach opowiada o zwykłych ludziach i ich codziennych problemach, przez co widzowie łatwo identyfikują się z bohaterami.

„On jest jedynym twórcą filmowym, który udanie kontynuuje dziedzictwo Satyaita Raya, i który potrafił przekształcić realistyczny sposób ekspresji Raya na swój własny” - mówi Many Ghosh, wykładowca sztuki filmowej z Uniwersytetu w Kalkucie. „Jego twórczość przez te wszystkie lata ewoluowała, zaszła w niej istotna zmiana. Wcześniejsze filmy, jak Elippathayam, osadzone były w kontekście politycznym. W późniejszych filmach skupił się na zdarzeniach życia codziennego, stosując w nich bardziej poetycką formę wyrazu. /…/ Jego sposób opowiadania i rozwoju fabuły jest prowokujący i dziwaczny, i zawsze stawia przed widzem znaki zapytania. W przeciwieństwie do kina Raya, u Adoora zmaganie się pomiędzy tradycją a nowoczesnością nie zawsze kończy się zwycięstwem tej drugiej. Adoor stara się pokazać, że droga do nowoczesności pełna jest rozgoryczenia i stawia wiele trudnych wyzwań.”

-------------------------------------------------------------------------------------

 O REŻYSERZE:

ADOOR GOPALAKRISHNAN - Urodzony w 1941 roku w Kerali, wywodzi się z rodziny o silnych tradycjach artystycznych. Adoor zaczął występować na amatorskiej scenie w wieku 8 lat. W czasie studiów napisał i wyreżyserował kilka sztuk teatralnych.

W 1960 roku ukończył Uniwersytet Gandhigram Rural na wydziale ekonomii, polityki i administracji publicznej. W 1962 roku porzucił pracę urzędnika, by rozpocząć studia w Filmowym Instytucie Indii w Punie, które ukończył w 1965 roku (specjalizacje: scenariusz i reżyseria filmowa). W tym samym roku zrealizował swój pierwszy indyjski film i zapoczątkował ruch filmowy w Kerali.

Adoor jest nie tylko reżyserem, pisze również scenariusze do swoich filmów. Dotychczas zrealizował 10 filmów fabularnych, ok. 30 krótkich form i dokumentów. Za każdy ze swoich filmów zdobywał nagrody zarówno na arenie krajowej, jak i międzynarodowej.

Jego debiut, Swayamvaram, zdobył w Indiach nagrody dla najlepszego filmu, najlepszej reżyserii, najlepszych zdjęć i najlepszej aktorki.

Trzeci film,  Elippathayam, zdobył nagrodę British Film Institute dla najlepszego oryginalnego filmu w 1982 roku. 

Jest sześciokrotnym laureatem Nagrody FIPRESCI (za filmy: Mukhamukham, Anantaram, Mathilukal, Vidheyan, Kathapurushan and Nizhalkkuthu), a także laureatem wielu innych (m.in. filmowej nagrody UNICEF w Wenecji, OCIC w Amiens, INTERFILM w Mannheim). Jego filmy prezentowane były na MFF w Cannes, Wenecji, Berlinie, Toronto, Londynie, Rotterdamie.

W 1984 roku w podzięce za wkład w sztukę filmową w Indiach, uhonorowano go tytułem Padmashri. W tym samym roku zbiór jego esejów „Cinemayude Lokam” („Świat filmu”) otrzymał narodową nagrodę dla najlepszej książki o przemyśle filmowym. W 2004 roku „Cinemaanubhavam” („The Experience of Cinema”) - zbiór artykułów na temat sztuki i praktyki kina zdobył nagrodę Kerala State dla najlepszej książki o filmie. Jego trzecia książka „Cinema, Saahityam, Jeevitham” („Film, literatura i życie”) została wydana trzy lata temu.

W 2002 roku uhonorowany został przez Instytut Smithsonian w Waszyngtonie, który przygotował retrospektywę jego twórczości. Zresztą Gopalakrishnan miał swoje retrospektywy na całym świecie, wśród najważniejszych są: w Cinematheque w Paryżu, w Lincoln Centre w Nowym Jorku, w La Rochelle, Figuera de Foz Pesaro, we Fribourgu, Aleksandrii, Helsinkach, Brukseli, Madrycie, Lyonie.

Adoor był członkiem jury na międzynarodowych festiwalach, m.in. w Wenecji, Singapurze, na Hawajach, w Aleksandrii, New Delhi, Sochi, Szanghaju.

W podzięce za jego wkład w rozwój światowej kinematografii francuski rząd przyznał mu najwyższe państwowe odznaczenie dla ludzi kultury, ‘‘The Commander of the Order of Arts and Letters”.

W 2006 roku otrzymał nagrodę Dada Saheb Phalke, najważniejszą nagrodę w Indiach przyznawaną za życiowe osiągnięcia w dziedzinie kinematografii. Tego samego roku uniwersytet Mahatmy Gandhiego przyznał mu honorowy tytuł D. Litt.

Ostatnio uhonorowany został nagrodą przyznawaną dla najważniejszych obywateli Indii.

---------------------------------------------------------------------

4 KOBIETY pokazywane były podczas ostatniej edycji festiwalu
FILMY ŚWIATA ALE KINO!, gdzie były jednym z filmów cieszących się największym zainteresowaniem publiczności.

--------------------------------------------------------------------------------------

FILMOGRAFIA (filmy fabularne):

- Swayamvaram (One’s Own Choice) – 1972

- Kodiyettam (The Akcent) – 1977

- Elippathayam (Rat-Trap) – 1981

- Mukhamukham (Face to Face) – 1984

- Anantaram (Monologue) – 1987

- Mahilukal (Walls) – 1990

- Vidheyan (The Servile) -19993

- Kathapurushan (Man of the Story) – 1995

- Nizhalkkuthu (Shadow Kill) – 2002

- CZTERY KOBIETY (Naalu Pennugal / Four Women) - 2006

 www.manana.pl