115. rocznica urodzin Stefana Starzyńskiego
19 sierpnia 1893 roku w Warszawie urodził się Stefan Starzyński, prezydent Warszawy w latach 1934-1939, ekonomista i publicysta. W tym roku mija 115 lat od tego wydarzenia.
Stefan Starzyński urodził się 19 sierpnia 1893 r. w Warszawie.
Był synem zubożałego szlachcica i nauczycielki francuskiego. Przez
pierwsze lata życia mieszkał w Łowiczu, gdzie uczęszczał do
gimnazjum. Uczestniczył tam w strajku szkolnym, za co został
wydalony, i edukację kontynuował w prywatnym gimnazjum im.
Emiliana Konopczyńskiego w Warszawie. Ukończył ekonomię na
Wyższych Kursach Handlowych (obecna Szkoła Główna Handlowa).
Podczas studiów był członkiem Związku Strzeleckiego i Związku
Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej.
Podczas I wojny był żołnierzem Legionów Polskich, przechodząc
cały szlak bojowy I Brygady. Internowany po kryzysie przysięgowym
1917 roku wraz z innymi polskimi żołnierzami został osadzony w
obozie w Beniaminowie. Po zwolnieniu był członkiem Polskiej
Organizacji Wojskowej. Od listopada 1918 roku pełnił funkcję szefa
sztabu 9. Dywizji Piechoty w Wojsku Polskim, a następnie II
oficera zajmującego się sprawami wywiadu w Oddziale Sztabu
Generalnego.
Po zakończeniu I wojny i zdemobilizowaniu został sekretarzem
generalnym Komisji Mieszanej Ewakuacyjnej w Moskwie. Później
pełnił funkcję wiceministra skarbu (1926-1932) oraz posła na sejm
reprezentującego Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, w latach
1930-1933.
Był także wiceprezesem Banku Gospodarstwa Krajowego
(1932-1934), a następnie senatorem. Od roku 1931 był wykładowcą w
Szkole Głównej Handlowej.
W lecie 1934 roku powierzono mu stanowisko komisarycznego
prezydenta Warszawy. Pełniąc tę funkcję do 1939 roku Starzyński
przyczynił się do wszechstronnego rozwoju miasta. Za najważniejsze
cele uznał ożywienie inwestycji na terenie stolicy,
ustabilizowanie budżetu, likwidację biurokracji i poprawę estetyki
miasta.
Do wybuchu II wojny, dzięki pracy Starzyńskiego, Warszawa
otrzymała 2 mln m KW. bruków i znacznie zwiększyła długość torów
tramwajowych, rozbudowano sieć kanalizacyjną oraz zwiększono
produkcję energii elektrycznej. Wtedy też powstał projekt budowy
warszawskiego metra. Powstało ponad 40 nowych szkół i wiele parków
miejskich, rozbudowano Bibliotekę Publiczną, otwarto nowy gmach
Muzeum Narodowego i Teatr Powszechny.
W związku z napiętą sytuacją międzynarodową wiosną 1939 roku
ogłoszono zbiórkę funduszy na Pożyczkę Obrony Przeciwlotniczej. W
czerwcu Starzyński, pragnąc zapewnić stolicy zapasy żywności,
opału i paliwa, powołał Miejskie Zakłady Aprowizacyjne. W lipcu
polecił w tajemnicy przygotować plan ewakuacji rządu z Warszawy
oraz zabezpieczenia zbiorów Muzeum Narodowego. Zmobilizował także
dodatkowe kadry dla służby zdrowia, Straży Pożarnej i komunikacji
miejskiej.
Po ataku Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku, Starzyński
ogłosił nabór do ochotniczych brygad wydobywających zasypanych
ludzi i zabezpieczających bombardowane domy oraz polecił
przygotować miasto do obrony przeciwlotniczej. Po przybyciu do
stolicy pierwszych pociągów z uciekinierami zorganizował dla nich
pomoc. Apelował do mieszkańców o zachowanie spokoju i ładu w
mieście, dbając o ich życie codzienne jako komisarz cywilny przy
Dowództwie Obrony Warszawy.
Podtrzymywał ludność na duchu także
poprzez przemówienia radiowe.
Po kapitulacji stolicy 29 września, Starzyński miał pełnić już
jedynie funkcję prezydenta, do momentu zajęcie miasta przez
Niemców. Zaapelował do ludności o złożenia broni, unieważniając
równocześnie posiadane na nią zezwolenia, zachęcał do powrotu do
pracy, rozwiązał organizacje polityczne, zezwalając na działanie
jedynie instytucjom społecznym i publicznym.
Po wkroczeniu Niemców do stolicy Starzyński nie opuścił Warszawy,
mając nadzieję na kontynuowanie, choćby w wąskim zakresie, pracy
dla dobra miasta i jego mieszkańców. Wypłacił urzędnikom pobory za
trzy miesiące z góry, chcąc ich zabezpieczyć materialnie, zabiegał
o uwolnienia zatrzymanych przedstawicieli inteligencji, o
uruchomienie telefonów i komunikacji miejskiej, organizował także
odgruzowywanie miasta oraz likwidowanie barykad.
27 października został aresztowany przez Niemców i przewieziony
na al. Szucha, a później na Pawiak.
Dalsze losy prezydenta nie są
do końca znane. Według jednych relacji, został rozstrzelany na
Pawiaku, zdaniem innych wywieziono go do obozu w Dachau i
rozstrzelano 17 października 1943 roku. Nie ma pewności także co
do samej daty śmierci i miejsca jego pochówku. Symboliczny grób
Stefana Starzyńskiego znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim.
Pamięć ostatniego prezydenta przedwojennej Warszawy została
uczczona w wielu miejscach stolicy. Na Pradze znajduje się ulica i
rondo jego imienia, którym nazwano także Las Kabacki na obrzeżach
miasta. W Warszawie ufundowano również pomniki i tablicę
upamiętniające Starzyńskiego.
Jego imię nadano także kilku
warszawskim szkołom oraz 10. Warszawskiemu Pułkowi Samochodowemu.
W Łowiczu, gdzie prezydent spędził kilka pierwszych lat życia,
jego imieniem nazwano ulicę i osiedle mieszkalne, a na domu, gdzie
mieszkał z rodziną, ufundowano pamiątkową tablicę. (PAP)
ostatnia zmiana: 2008-08-19
poleca:
