Szympansy żyły we wschodniej Afryce

Świadectwem ewolucji naszych przodków z rodziny człowiekowatych są znaleziska ich skamieniałych szczątków. Rozwój naszego najbliższego kuzyna ze świata zwierząt - gatunku szympansów - był dotychczas nieznany z powodu braku jakichkolwiek skamieniałości. Ostatnie odkrycie z terenu Kenii zmienia ten stan rzeczy.

W trakcie badań ekspedycji antropologicznej prowadzonej przez Sally McBrearty z Uniwersytetu Connecticut i Ninę G. Jablonski z Kalifornijskiej Akademii Nauk w San Francisco natrafiono na skamieliny szympansów z okresu środkowego plejstocenu. Odkrycie z ciągu wschodnioafrykańskich dolin ryftowych jest pierwszym znaleziskiem skamieniałych szczątków szympansów.

Stanowisko znajduje się w zachodniej Kenii, w rejonie wzgórz Tugen, leżących na zachód od Jeziora Baringo. Znajdująca się tutaj formacja geologiczna znana jest badaczom pod nazwą Kapthurin. W obrębie tej doliny o powierzchni ok. 150 km kwadratowych, zbudowanej z osadów jeziornych oraz wulkanicznych o grubości 125 m, zlokalizowano wcześniej wiele cennych stanowisk archeologicznych i antropologicznych. Na stanowisku oznaczonym symbolem 99 amerykańskie badaczki natrafiły na trzy zęby szympansów w warstwie datowanej metodą argonową na ok. 550 tys. lat.

Znalezisko to dwa siekacze i jeden ząb trzonowy - prawdopodobnie wszystkie należące do tego samego osobnika. Charakterystyczne cechy budowy tych zębów pozwoliły antropologom zaliczyć je w poczet szczątków szympansów, a nie któregokolwiek z gatunków rodziny hominidów. Obecnie nasi najbliżsi kuzyni ze świata zwierząt zamieszkują tropikalne lasy zachodniej i środkowej Afryki, podczas gdy większość skamieniałości kopalnych hominidów pochodzi ze wschodniej Afryki - rejonu dolin ryftowych.

Dotychczas uważano, że po rozejściu się dróg ewolucyjnych wczesnych hominidów i szympansów - w okresie pomiędzy 8 a 5 mln lat temu - oba gatunki zaczęły zajmować różne obszary Afryki. Obecność szczątków szympansów w rejonie dolin ryftowych wschodniej Afryki przeczy dotychczasowym przypuszczeniom antropologów. Odkrycie dowodzi, że doliny ryftowe nie porośnięte lasami - formacją roślinną zamieszkiwaną przez szympansy - nie stanowiły nieprzekraczalnej bariery oddzielającej oba gatunki.

Odkrycie z zachodniej Kenii rzuca również nowe światło na ewolucję małp człekokształtnych i człowiekowatych. Dotychczas uważano zmianę środowiska - kolonizację sawanny przez wczesne hominidy - za jeden z ważnych czynników ewolucji naszych przodków. Ostatnie badania dowodzą, że szympansy zamieszkiwały to samo środowisko, a jednak ich ewolucja pobiegła innymi torami. Stąd można wnosić, że czynnik środowiskowy odegrał znikomą rolę w ewolucji człowiekowatych. (PAP)