Juraj Jánošík

Juraj Jánošík (zwany w Polsce swojsko Janosikiem) to postać jak najbardziej autentyczna. Przyszedł na świat 25 stycznia 1688 r. w wiosce Terchová koło Żyliny, jako drugi potomek Marcina i Anny. Wzorem wielu innych chłopskich synów zaciągnął się we wczesnej młodości do wojska. Najpierw służył pod rozkazami Franciszka Rakoczego, a po klęsce powstania przeniósł się do armii cesarskiej. Przebywając w więzieniu w Bytčy, poznał zbója Tomáša Uhorčíka. Ten po ucieczce zorganizował w 1711 r. bandę, której przywództwo przejął wnet zaprawiony w bojach weteran. Ekipa grasowała głównie na Liptowie, brak danych, by pojawiała się na Podhalu. Działalność trwała niecałe 2 lata. W marcu 1713 r. harnasia podstępnie schwytano i uwięziono. Po torturach sąd skazał go na śmierć przez powieszenie za „poślednie ziobro”. Egzekucję wykonano na rynku w Liptowskim Mikulaszu 18 marca 1713 r.

Postać zbójnickiego hetmana, zakorzeniona w ludowej tradycji słowackiej i polskiej, stała się wdzięcznym tematem dla sztuki, prozy, poezji, filmu. Bodaj każdy Polak pamięta kreację Marka Perepeczki w filmie, który w znacznym stopniu fałszował jednak zarówno realia etnograficzne (wersja gwary góralskiej znana chyba tylko na planie filmowym), jak i historyczne. Obecnie zapowiadana jest nowa wersja przygód Jánošika w reżyserii Agnieszki Holland, realizowana jako produkcja słowacka.