W niedalekiej (jak na rosyjskie warunki) odległości na wschód i północny wschód od Moskwy leżą miasta wchodzące w skład tzw. Złotego Pierścienia Rosji (Zołotoje Kolco Rosii). Połączone drogami, tworzą symboliczny okrąg, w którym każde miasto posiada bogatą historię i bezcenne zabytki, tworzące skarbnicę rosyjskiej kultury. Początkowo w skład tej trasy wchodziły tylko Władymir, Suzdal, Kostroma, Jarosław, Rostów Wielki, Pierejasławl Zaleski, ale z uwagi na wysoką atrakcyjność turystyczną tej trasy dołączyły do niej również inne miasta: Siergijew Posad (wcześniej Zagorsk), Kaliazin, Uglicz, Rybińsk, Iwanowo, Gus Chrustalnyj, Aleksandrow i Juriew Polskij. Na odwiedzenie tej popularnej trasy wycieczkowej potrzeba by co najmniej dodatkowego tygodnia, ale jeśli zostanie dzień lub dwa, można spróbować się wybrać do jednej z trzech najbliżej leżących miejscowości.
Najbliżej Moskwy (65 km) jest położony Siergijew Posad, czyli jak go do niedawna nazywano – Zagorsk. To ważny ośrodek religijny, istniejący od XIV w., skupiony wokół Troicko-Siergijewskiej ławry.
Dotrzeć można do Siergijewa (podobnie, jak i do kilku innych miast na tej trasie) albo z wycieczką organizowaną przez jedno z moskiewskich biur podróży, albo samodzielnie autobusem startującym spod WDNCh lub pociągiem elektrycznym („elektryczką”) z dworca Jarosławskiego. Pociągi odchodzą co pół godziny, a podróż trwa niecałą godzinę. Dokładny rozkład można sprawdzić na stronie: www.zagorsk.ru w zakładce „transport”. Tam też w części dla pielgrzymów (pałomnikam) można sprawdzić dni i godziny mszy w poszczególnych klasztorach.
Monaster Troicki powstał w latach 30. i 40. XIV w. Założycieli klasztoru było dwóch: bracia Bartłomiej i Stefan. Po przyjęciu święceń ten pierwszy przyjął imię Siergiej i wszedł do historii nie tylko jako duchowny, ale również jako aktywny zwolennik moskiewskich kniaziów, występujący za połączeniem ziem wokół Moskwy. To właśnie on błogosławił księcia Dymitra Dońskiego przed Kulikową bitwą. Miasto Siergijew Posad (osada Siergieja) zostało tak nazwane na jego cześć.
Siergiej zmarł w 1392 r., a w 1422 r. odbyła się jego kanonizacja. Sława świętego Siergieja ściągała do klasztoru i miasta pielgrzymów, ludzi pobożnych i mnichów. Wokół monasteru osiedlali się chłopi – pierwsze osady to Kokujewo, Panino i Klementowo.
W tym monasterze ogłoszono carem Iwana Groźnego, a lata jego panowania to umacnianie klasztoru jako silnej warowni, zajmującej ważne miejsce w najazdach na Moskwę. W 1540 r. powstały kamienne ściany z wieżami. Klasztor nabrał znaczenia warownego, kiedy w czasach Wielkiej Smuty, w latach 1608–10, po 16 miesiącach oblężenia odparł atak polsko-litewskich wojsk.
Lata rządów Piotra I to podtrzymywanie roli monasteru jako carskiej warowni. To tu w 1689 r. podczas buntu strzelców w Moskwie car Piotr I ukrywał się za murami.
W 1744 r. na rozkaz imperatorski Katarzyny II klasztor otrzymał szczytny tytuł ławry (czyli klasztoru męskiego o wysokim znaczeniu prawa zakonnego), co podkreśliło jego nadrzędną rolę wobec innych duchownych instytucji.
Monaster Troicki (a później ławra) zawsze posiadał dużo ziemi, która podlegała wysokim państwowym ulgom, co przyczyniło się do rozwoju handlu i rzemiosła na tym terenie. Tak pojawiły się słobody (czyli wolne obszary), Ikon, Koniuszy, Zaprzęgowa, Ludwisarska, Kontuszy i inne. W 1772 r. słobodom nadano status osady i nazwę Siergijewskij.
Najwięcej budował w mieście sam klasztor. Powstawały domy noclegowe dla pielgrzymów, kościółki i miejsca do modlitwy. Szybkie dociągnięcie tu linii kolejowej (1865 r.) i dobre trakty przyczyniały się do stałego wzrostu liczby pielgrzymów. Życie ekonomiczne miasta było związane z potrzebami klasztoru. Odwiedzający chcieli nabywać przedmioty kultu religijnego: produkowano tu świece, świeczniki, krzyże i ikony.
Przełomem była produkcja siergijewskich zabawek. Już sam Siergiej rzeźbił zabawki dla dzieci. Obok produkcji klasztornej szybko powstawały świeckie manufaktury. Kupno zabawki w cieniu ścian klasztoru nie było traktowane jak rozrzutność, więc przemysł rozwijał się świetnie, a samo miasto nazywano „stolicą zabawkowego cesarstwa”.
W latach1919–46 r. klasztor był zamknięty, a mnisi – deportowani. W 1919 r. zmieniono też nazwę na Siergijew, a w 1930 r. na Zagorsk, na cześć rewolucjonisty Zagorskiego. W 1991 r. przywrócono poprzednią nazwę.
Dzisiaj ławra to działający męski klasztor, centrum duchowe prawosławnej Rosji. Na terenie klasztoru znajduje się muzeum, Moskiewska Akademia Teologiczna i seminarium. Cały kompleks jest włączony do Listy światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO.
Najstarsze cerkwie Siergijewa Posadu to położona w południowo-wschodnim końcu Ławry cerkiew Przeświętej Bogurodzicy (cerkow Preswiatoj Bogorodicy) i cerkiew męczennicy Paraskiewy Piatnicy (chram muczenicy Paraskiewy Piatnicy). Pierwszą ufundował bojar Chabarow, drugą – klasztor Troicki. Obie powstały w tym samym, 1547 r.
Sam sobór Troicki () powstał w latach 1422–33 i jest jednym z nielicznych, zachowanych przykładów budownictwa w białym kamieniu. Tradycyjna, krzyżowo-kopułowa świątynia wyróżnia się niewielkimi rozmiarami i skromnymi, rzeźbionymi dekoracjami. Wrażenie różnorodności daje wielopoziomowe zakończenie budowli. Całość wieńczy duża, masywna kopuła. Ikonostas i freski to dzieła stworzone przez Andrieja Rublowa oraz artystów z jego szkoły.
Ciekawostką cerkwi Zesłania Ducha Świętego (Duchowskaja cerkow) (1476–77) jest otwarta dzwonnica, umieszczona w dolnej części wieżyczki. Górna część baszty to punkt obserwacyjny.
W latach 1559–85 na rozkaz Iwana Groźnego zbudowano największą świątynię ławry, pięciokopułowy sobór Uspienski (Uspienskij sobor). Podobny do soboru Uspienskiego na Kremlu, jest najważniejszą świątynią ławry. Wewnątrz warto zwrócić uwagę na XVII-wieczne freski oraz rzeźbiony i pozłacany ikonostas z XVIII w.
Na terytorium klasztoru znajdują się też bolnicznyje pałaty, czyli szpitalne komnaty – jeden z nielicznych, zachowanych przykładów średniowiecznej architektury świeckiej. Między dwupiętrowymi częściami budynku mieści się jedyna, zachowana w kompleksie, namiotowa cerkiew Zosimy i Sawwatija Sołowieckich – lata budowy 1635–37.
Inny świetny przykład rosyjskiego wzornictwa to refektarz (trapeznaja pałata, ) z XVII w. z cerkwią Siergieja Rodonieżskowo. Z zewnątrz i od środka obie budowle są bogato ozdobione rzeźbą i malowidłami. Zwiedzając cerkwie ławry, trzeba koniecznie zwrócić uwagę na znajdujące się w nich czasami relikwie (szata z wizerunkiem Siergieja Rodonieżskowa z XV w., perłowy całun podarowany przez Borysa Godunowa pod ikonę Trójca Andrzeja Rublowa, jubilerskie podarunki od książąt i carów).
Najwyższą budowlą ławry jest dzwonnica (1741–69). Jej wysokość razem z krzyżem to 88 m. Zbudowana zgodnie z klasycystycznymi kanonami jest również najmłodszą budowlą na terenie klasztoru. Ciekawe jest zakończenie budynku (w kształcie muszli).
Inna rzecz, z jakiej słynie Siergiejew Posad, to matrioszka – najbardziej znana z rosyjskich zabawek. W Muzeum Zabawki (Muziej Igruszki), otwartym w 1918 r., można obejrzeć losy jej powstania a także zobaczyć inne zabawki: ludowe, dworskie, przemysłowe, z Rosji i innych zakątków świata.
Muzeum czynne w godz. 10.00––17.00 oprócz poniedziałków, wtorków i ostatniego piątku miesiąca. Czerwony, ceglany budynek muzeum mieści się niedaleko Ławry, w historycznym centrum Siergiejew Posada, Prospekt Krasnoj Armii 123.
Fragmenty z przewodnika turystycznego "Moskwa. Kreml, matrioszki i Arbat". Autorzy: Justyna Madzińska, Agnieszka Szypielewicz. Wydawnictwo Bezdroża.
poleca:
