W północno-zachodniej części Kremla leży Arsenał. Powstał na polecenia Piotra I po pożarze w 1701 r. Dwupiętrowy budynek przeznaczono do przechowywania broni, i miał być również muzeum trofeów wojennych. Wzdłuż fasady Arsenału ustawiono 875 zdobycznych armat, odbitych armii Napoleona w 1812 r.
Naprzeciwko Arsenału, po drugiej stronie niewielkiego skwerku, znajduje się trójkątny budynek Senatu. To drugi co do wielkości (po Arsenale) budynek na terenie Kremla. Trzypiętrowy budynek z cegły ma trzy wewnętrzne dziedzińce.
Po prawej stronie od wejścia stoi zbudowany w latach 1960–61 Państwowy Pałac Kremlowski Kreml. Przeprowadza się w nim kongresy, przedstawienia teatralne, koncerty, bale noworoczne. Budynek powstał w ciągu dwóch lat. Miał łączyć w sobie nowoczesność i tradycję kultury rosyjskiej. W ziemi ukrytych jest jeszcze pięć pięter z pomieszczeniami służbowymi.
Najbliższa wieża w murach Kremla to wieża Spasska. Przy jej bramie w czasach carskich zawsze stali kalecy i szaleńcy, którzy wznosili cerkiewne pieśni.
Nieco bardziej w prawo znajduje się przypominająca bajkowy pałacyk wieża Carska, zbudowana w kształcie namiotu w 1680 r. Jej pierwowzorem była drewniana wieża, z której Iwan Groźny oglądał kaźnie na placu Czerwonym.
Jeszcze bardziej na prawo jest widoczna okrągła wieża Beklamiszewska, jedna z najstarszych, która przyjęła na siebie pierwszą falę ataku hordy tatarskiej.
Kolejny budynek przylegający do placu Katedralnego to wchodząca w skład Wielkiego Kremlowskiego Pałacu Komnata Granowita – sala audiencyjna carów. Nazwa pochodzi od pokrycia wschodniej fasady białym, graniastym kamieniem. Ważnym elementem wnętrza
są freski.
Kolejna, ważna budowla Kremla to Wielki Pałac Kremlowski (Bolszoj Kremlewskij Dworec), największy kompleks budowli na Kremlu. Łączy zarówno świeckie, jak i sakralne budowle.
Pałac pełnił funkcję czasowej rezydencji imperatorów podczas przebywania dworu w Moskwie. Budowany i rozbudowywany przez stulecia (XIV-XIX w.), zawdzięcza swój dzisiejszy wygląd pokoleniom rosyjskich i włoskich architektów. W fasadzie widać trzy rzędy okien, ale faktycznie posiada on dwa piętra. Dwupoziomową fasadę piętra zdobią pilastry i rzeźbione w białym kamieniu framugi okien.
Wewnątrz znajduje się ponad 700 pomieszczeń. Najbardziej znana jest sala Gieorgijowska – sala św. Jerzego. Wysoka na ponad 17m, długa na 61m i szeroka na 20 m powstała, by nagradzać w niej generałów i oficerów rosyjskiej armii. Osiemnaście mocnych słupów podtrzymuje sufit zdobiony w roślinny ornament. Marmurowe posągi na pylonach symbolizują regiony i carstwa tworzące wielonarodowościowe państwo. Podłoga to wzór z ponad 20 rodzajów drewna (brzozy, jesiona, palisandru, dębu itd.).
Za salą Georgijowską jest sala Władymirska, nazwana tak na cześć orderu św. Władymira oraz sala Obrad. Pierwsza z nich to połączenia luków, kolumn i pilastrów obłożonych marmurem. W tej drugiej, mogącej pomieścić 3000 osób, w 1936 r. zatwierdzono konstytucję ZSRR.
Funkcję sali tronowej spełniała sala Katarzyny. Swoją nazwę zawdzięcza jedynemu kobiecemu orderowi – św. Katarzyny, zatwierdzonemu przez Piotra I w 1714r. Symbole orderu „Za miłość i ojczyznę” są umieszczone na ścianach i drzwiach sali. Ściany są obciągnięte jasnoszarą tkaniną z lamówką – kolorami orderu.
Kompleks pałacowy obejmuje budynki z XV–XVII w., wchodzące wcześniej w skład rezydencji wielkoksiążęcej, a później – carskiej. To Komnata Granitowa, Złota Komnata Carycy, Zbrojownia, pałac Więzienny i dworskie cerkwie. Niektóre z tych budynków są lub były połączone wewnętrznymi przejściami.
Dzisiaj cały kompleks pałacowy (oprócz Zbrojowni) jest główną rezydencją Prezydenta Rosyjskiej Federacji.
Ostatnia obowiązkowa rzecz do odwiedzenia na Kremlu to tzw. Zbrojownia
Rozmach architektoniczny budynku jest zbliżony do kompleksu pałacowego. Główną ozdobą fasad są ciosane kolumny z białego kamienia, zdobione roślinnym ornamentem. Zaskakujące jest rozwiązanie kompozycyjne Zbrojowni. Sale są rozłożone symetrycznie z efektownym wejściem ze schodami we wschodniej części Zbrojowni. Wysokie sufity wspierają się na wyszukanych kolumnach, tworząc wrażenie lekkości konstrukcji i przestrzeni wnętrz.
Współczesna ekspozycja powstała w 1986 r. W dziewięciu salach Zbrojowni znajdują się arcydzieła sztuki jubilerskiej XII–XIX w., broń, stroje i przedmioty ozdabiające carski dwór. Jest tam, wspomniana już wcześniej, czapka Monomacha i imperatorska korona Katarzyny I, szata ślubna Katarzyny II oraz wiele innych skarbów pochodzących z bliższej i dawnej historii. Koniecznie też trzeba obejrzeć wystawę diamentów z 1967 r.
Z terenu Kremla można wyjść przez południowo-zachodnią wieżę Borowicką. Jej nazwa pochodzi od starego boru, który kiedyś porastał tę część pagórka, na której stoi Kreml. Wjeżdżało się nią do gospodarczej części Kremla, oddzielonej od paradnej kamiennym murem z 1499 r.
Fragmenty z przewodnika turystycznego "Moskwa. Kreml, matrioszki i Arbat". Autorzy: Justyna Madzińska, Agnieszka Szypielewicz. Wydawnictwo Bezdroża.
poleca:
