Co jeść i wypić

Kuchnia czeska nie różni się bardzo od polskiej, węgierskiej czy niemieckiej. Znajdziemy w niej i rosół, i kotlet schabowy. Jest jednak parę dań, na które warto zwrócić uwagę.

Zupy

Oprócz tradycyjnych zup (pomidorowa, rosół), kuchnia czeska oferuje česnekačku – zupę czosnkową, dršťkovou – flaczki, gulášovou polévku – zupę gulaszową i hovzí s nudlema a játrovými knedlíčky – rosół wołowy z makaronem i kluseczkami z wątróbki. Nie do pogardzenia są również fazolová polévka – zupa fasolowa lub čočková – zupa z soczewicy.

Drugie danie

Nie ma chyba w Polsce człowieka, który by nie wiedział, że Czesi jedzą knedliczki. Owszem, knedlíky goszczą na stołach naszych południowych sąsiadów. Są traktowane jak ziemniaki lub ryż, czyli każdy inny dodatek, i podawane najczęściej do gulaszów lub mięsa w sosie.

Czeskie drugie danie to nie tylko sztandarowe vepřo-knedlo-zelo, czyli wieprzowina, knedliki i zasmażana biała kapusta. To również svíčková na smetan – polędwiczki w lekko kwaśnym sosie śmietankowym (koniecznie z knedlikiem!), vepřové koleno pečené – pieczona golonka, vepřové plíčky na smetan – płucka wieprzowe na śmietanie, ledvinky na paprice – nerki w sosie paprykowym, plnná paprika – papryka faszerowana ryżem i mięsem mielonym, oczywiście w sosie pomidorowo-śmietankowym oraz z knedlikami (ewentualnie z ryżem) lub čočka na kyselo – soczewica na kwaśno, często podawana z opiekaną kiełbaską i chlebem.

Kuchnia czeska to również niezliczona ilość rolad, czyli zwiniętego mięsa z farszem lub czymś innym (kiszony ogórek, szynka, jajko) w środku, np. španlský ptáček lub záhoracký závitek. Nie brak również gulaszy – segedinský lub plzeňský. Pierwszy z nich jest z kiszoną kapustą, a drugi gotowany na piwie.

Czesi lubią drób. Jest więc i kuře (kurczak), i kachna (kaczka), no i oczywiście husa (gęś), która jest często głównym daniem w pierwszym dniu Świąt Bożego Narodzenia. Gęś piecze się w całości, podaje z zasmażaną białą kapustą i czerwoną kapustą gotowaną na winie oraz ziemniakami lub knedlikami ziemniaczanymi (bramborový knedlík).

Będąc w Czechach, możemy się natknąć na Myslivecké hody. To nic innego jak święto myśliwskie i wtedy próbujemy dań z dziczyzny: dzika (kanec), sarny (srnka) czy zająca (zajíc).

Nie należy zapominać, że Republika Czeska jest pełna stawów, które nie tylko ozdabiają krajobraz, lecz także służą hodowli ryb. Z tego powodu w czeskim jadłospisie nie brakuje potraw z ryb, np. smažený kapr (karp smażony) czy rybí filé na másle (filet rybny duszony na maśle).

Ciekawą pozycją jest sekaná pečen – mięso mielone pieczone w formie. Można je jeść i na gorąco (np. do ziemniaków i ogórków), i na zimno (z chlebem posmarowanym musztardą).

Dla wegetarian też znajdzie się coś smacznego. Chyba najczęściej zamawianą potrawą bezmięsną jest smažený sýr, w skrócie smažák – ser smażony w panierce, zazwyczaj podawany z frytkami i sosem tatarskim – hranolky a tatarská omáčka. Miłośnicy sera powinni zamówić smažený hermelín – smażony ser pleśniowy. Zaś najbardziej odważni mogą spróbować olomoucké tvarůžky, tvarůžky to bowiem nie twarożki, lecz małe kawałki sera (podłużne lub okrągłe), które tym są lepsze, im bardziej śmierdzą. Dla nosa zapach jest zabójczy, ale dla podniebienia – rozkosz. Ci, którzy zdecydują się na domowe smażenie serków ołomunieckich, powinni szczególną uwagę zwrócić na jakość panierki. Musi być ona bardzo szczelna (najlepiej podwójna), w przeciwnym razie malowanie kuchni gwarantowane! Oprócz serów, kuchnia czeska oferuje smažený kvták – kalafior wysmażany i bramboráky – placki ziemniaczane.

Słodycze

W menu znajdziemy palačinky – naleśniki, podawane najczęściej se šlehačkou a čokoládou, czyli z bitą śmietaną i czekoladą. W upalne letnie dni przyda się zmrzlina – lody. W czasie różnego rodzaju festynów na straganach można kupić przeróżne koláčky a perníky, czyli kołacze i pierniki. Eksportowym słodkim towarem są Karlovarské oplátky – wafle z nadzieniem orzechowym lub czekoladowym produkowane w Karlowych Warach.

Piwo

Czechy to raj dla piwoszy. Istnieje wiele marek piwa, chociażby Plzeňský prazdroj (Pilsner Urquell), Budjovický Budvar, Staropramen, Radegast, Gambrinus, Strarobrno czy Velkopopovický kozel lub Krušovice. Obojętnie, do jakiego lokalu się wybierzemy – drogiego czy taniego, dużego czy małego – piwo zawsze będzie dobre. Do niego najlepiej smakuje utopenec – kiełbaski w zalewie octowym lub tlačenka s cibulí – salceson polany octem, z dużą ilością pokrojonej cebuli.

Na Morawach, w miejscowości Znoj­mo, znajduje się browar Hostar. Piwo podaje się w każdej restauracji i gospodzie i niezmiennie jest ono dobrej jakości, czego, niestety, nie zawsze można powiedzieć o winie. Czeskie piwa mają z reguły wyraźną chmielową goryczkę i są serwowane mocno schłodzone z grubą i sztywną pianką. Według czeskiej normy, nalewanie piwa powinno trwać 15 min. Poza tym pianka musi być dwustopniowa, z dziurką w środku. Generalnie rozróżniamy dwa typy piw (niezależnie od browaru) – dvanáctka i desítka. Podział ten uwzględnia zawartość słodu (12 lub 10%), niezależnie od mocy trunku, która waha się pomiędzy 3 – 6% alkoholu. Większość czeskich piw to piwa jasne, ale produkuje się też doskonałe portery (černé pivo). Lecz o piwnej przygodzie w Czechach opowie inna książka: Piwnym szlakiem po Europie Środka (Bezdroża 2003).

Czesi mają także swój zwyczaj znaczenia wypitej liczby piw. Otóż na rachunku za każde wypite piwo kelner stawia kreskę, a rachunek zostawia na stole. Podczas płacenia, zlicza się kreski. Jest to zwyczaj, który akceptują wszyscy czescy piwosze. Poza tym, przy wejściu do hospody zdejmujemy nakrycia głowy. Uwaga! Nie wolno „łamać piwa”, to znaczy, pod żadnym, ale to żadnym, pozorem nie wolno dolać do świeżo przyniesionego piwa resztki piwa ze starego kufla. Taki czyn jest traktowany jako potwarz na wszystkich szanujących się piwoszy.

Alkohole

Niemal wszystkie ogólnoświatowe marki mocnych alkoholi można bez trudu dostać w restauracjach, pubach i sklepach. Morawską specjalność stanowi śliwowica (slivovice), wytwarzana w niektórych wioskach leżących przy Morawskim Szlaku Wina, np. w Kostelany nad Moravou. Najlepsze domowe śliwowice są podwójnie destylowane i bardzo mocne. Najbardziej znana marka wytwarzana fabrycznie – „Jelínek” – ma 40% zawartość alkoholu. Innym znanym lokalnie alkoholem jest absynt – zielony spirytus o mocy 70%, wytwarzany z piołunu. W większości krajów świata jego wytwarzanie jest nielegalne, ale w Czechach można go spróbować w każdej gospodzie lub kupić butelkę w sklepie. Kolejną morawską specjalnością są destylaty owocowe (pálenky) – meruňkovice czy hruškovice.

Z innych alkoholi produkowanych w Czechach na wzmiankę zasługuje Becherovka – wytwarzana w Karlowych Warach oraz Fernet, który jest najlepszym lekarstwem na dolegliwości żołądkowe. Cena powyższych alkoholi oscyluje wokół 130 Kč.