Cetinje

Miasto powstało w krasowej dolinie (polje) u podnóża masywu Lovćen. Swą nazwę wzięło od przepływającej przez dolinę (i pod jej powierzchnią) rzeki Cetina. Obecnie była stolica państwa czarnogórskiego liczy ok. 20 tys. mieszkańców. Charakter położonego zaledwie 32 km od morza Cetinja jest zupełnie odmienny: kiedy mieszkańcy Budvy korzystają ze słońca, w Cetinju zalega śnieg. Przypomina ono, choćby ze względu na układ – niskie, najczęściej parterowe domki, porozrzucane tu i ówdzie „pałace” i budynki ambasad XIX-wiecznych mocarstw – prowincjonalne, wschodnioeuropejskie miasteczko. Miasto było i nadal jest ważnym, jeśli nie najważniejszym, ośrodkiem życia duchowego Czarnogórców. Tu właśnie tradycje utraconej państwowości są najbardziej żywe, a najstarsi mieszkańcy pamiętają jeszcze czasy króla Mikołaja. Dlatego niezmiennie Cetinje pozostaje „gniazdem” ugrupowań narodowych, które podczas licznych w ostatnich latach wyborów otrzymują znaczne poparcie.

Historia starej stolicy Czarnogóry rozpoczyna się w 1482 r. Wówczas to Ivan Crnojević, głowa rodu Crnojeviciów, uciekając przed najazdem tureckim, przeniósł gniazdo rodowe z Žabljaka nad Jeziorem Szkoderskim najpierw do Rijeki Crnojevića, a następnie pod górę Lovćen, gdzie już wcześniej znajdowała się Vlaška Crkva zbudowana w 1450 r. Obok niej Ivan Crnojević umiejscowił swój dwór i monaster. Dla Cetinja okres stagnacji rozpoczął się w 1499 r., czyli w momencie, gdy Turcy podbili Czarnogórę, a kraj utracił niepodległość. Turcy kilkakrotnie najeżdżali Cetinje, ale nigdy nie pozostali tutaj na dłużej. Właściwie po 1499 r. ta część kraju, czyli tzw. Stara Czarnogóra, była jedyną wolną jego częścią. Mimo stołecznego charakteru Cetinja jeszcze na początku XIX w. było tylko większą wsią, złożoną z klasztoru i kilkudziesięciu chat z nieociosanego kamienia pokrytych strzechą. Ponowny rozwój, a właściwie urbanizacja Cetinje przypada dopiero na czasy Piotra I Petrovicia-Njegoša, który zaczął budować bardziej „reprezentacyjne” budynki. Kolejny okres, w którym miasto ulega znaczącym przeobrażeniom, to lata 1878 (kongres berliński) – 1914 (I wojna światowa). Cetinje było podówczas stolicą najmniejszego państwa w Europie, rządzonego przez księcia (a od 1910 r. króla) Mikołaja, w której inne państwa zaczęły stawiać budynki swoich poselstw. Zresztą budynki te stoją nadal, a Czarnogórcy z dumą podkreślają, że być może Czarnogóra nie była państwem tak ważnym jak Turcja, Austro-Węgry, Rosja, czy Francja, ale na pewno z nimi równorzędnym. Po II wojnie światowej, gdy stolicą Czarnogóry została Podgorica (Titograd), rozwój miasta został zahamowany. Ma to również swoje dobre strony. Wyobraźmy sobie w tym miejscu socrealistyczne budynki albo kapitalistyczne biurowce. Cetinje wszak leży na terenie parku narodowego, który właściwie przestałby istnieć.