Orlov Krš – wzgórze, na którego szczycie znajduje się grób Daniły I (1677 – 1735), założyciela dynastii Petroviciów-Njegošów, ze wspartą na czterech kolumnach kopułą – jest ulubionym miejscem spacerowym mieszkańców Cetinja. Na szczyt wzgórza można dojść asfaltową drogą biegnącą w górę obok monasteru cetinjskiego. Rozpościera się stąd fantastyczny widok na miasto i mauzoleum Piotra Petrovicia-Njegoša na szczycie Jezerskiego vrhu.
Monaster cetinjski, centrum duchowe Czarnogórców oraz była siedziba władyków, leży u stóp wzgórza Orlov Krš, w miejscu, gdzie stał prawdopodobnie dwór Ivana Crnojevicia. W cerkwi monasteru znajdują się groby znaczących postaci z rodu Petroviciów-Njegošów: gospodara Czarnogóry księcia Daniły Petrovicia (1826 – 60) i wielkiego wojewody Mirka Petrovicia (1820 – 67), ojca króla Mikołaja. W północnej części cerkwi, przy ścianie skalnej, jest cela św. Piotra z relikwiami św. Piotra Cetyńskiego (Piotra I Petrovicia-Njegoša). Według tradycji umieszczono tam rękę św. Jana Chrzciciela. Monaster był kilkakrotnie niszczony przez Turków. W 1692 r. podczas wojny Ligi Świętej z Turcją mnisi sami podłożyli proch i po wkroczeniu Turków wysadzili budynek w powietrze. W 1712 r., podczas wojny rosyjsko-tureckiej, oraz w latach 1785 i 1796, w czasie najazdów paszy skadarskiego na Czarnogórę, Turcy doszczętnie rujnowali dopiero co odbudowywaną siedzibę czarnogórskich władyków. W efekcie z budynku wzniesionego pierwotnie przez Ivana Crnojevicia w XV w. pozostały jedynie niewielkie fragmenty. Ostatnia przebudowa monasteru miała miejsce w latach 20. XX w.
Muzeum cerkiewne znajduje się przy monasterze, w dwupiętrowych budynkach – konakach – w południowej części kompleksu. W jednym z nich, tzw. konaku Njegoša, mieści się bogaty skarbiec z zabytkami czarnogórskiego piśmiennictwa z XV i XVII w., ikonami, przedmiotami liturgicznymi – relikwiarzami, ornatami, kielichami. Tutaj przechowywany jest m.in. egzemplarz najstarszej drukowanej (cyrylicą) księgi Słowian południowych, Oktoih, z 1493 r. Do muzeum można wejść, gdy zbierze się co najmniej pięć osób. Cena biletu: 2 EUR.
Dwór władyki (Biljarda) – poety Piotra II Petrovicia-Njegoša – powstał w 1838 r. Nazwa skromnego dworu pochodzi od pierwszego bilardu sprowadzonego z Europy. Obecnie znajduje się tu Muzeum Njegoša (Njegošev muzej), a w nim pamiątki po wielkim poecie: meble, biblioteka i inne przedmioty związane z jego życiem i twórczością. Tutaj właśnie władyka napisał Górski wieniec, poemat epicki uważany za największe dzieło literatury czarnogórskiej, a przez niektórych – nawet jugosłowiańskiej.
Muzeum Państwowe (Državni muzej) mieści się w dawnym pałacu króla Mikołaja. Jest to nieduży budynek postawiony w latach 1863 – 67. Obecny jego kształt pochodzi z 1910 r., kiedy to Mikołaj został królem, a Czarnogóra królestwem. Obok wejścia jest stara budka strażnicza. Oryginalne wnętrza oddają charakter siedziby Mikołaja i jego rodziny. Muzeum jest zaskakująco ciekawe. W bibliotece Mikołaja znajduje się ok. 20 tys. książek, partytury operowe, zdjęcia, czasopisma europejskie, sprzęty dworskie, broń, sztandary (dla Czarnogórców największe znaczenie mają sztandary zdobyte na Turkach), zbiory numizmatyczne i filatelistyczne. Muzeum czynne jest w godz. 9.00 – 17.00, cena biletu: 2 EUR.
Na placu (obecna nazwa: Titov trg), przy którym znajduje się dawny pałac króla Mikołaja, stoi pomnik Ivana Crnojevicia.
Cerkiew na Ćipurze (crkva na Ćipuru) jest otoczona przez pozostałości starszej budowli. Na przedniej fasadzie świątyni wisi tablica pamiątkowa z napisem: Tę świętą cerkiew Narodzin Bogurodzicy zbudował i ufundował błogosławiony Władca Książę Czarnogórski Mikołaj I Petrović-Njegoš w 7394 rocznicę stworzenia świata i 1886 narodzin Chrystusa na fundamentach byłej cerkwi zbudowanej przez błogosławionego władcę zeckiego Ivana Crnojevicia.
Vlaška crkva (Rodjenja Bogorodice), której nazwa pochodzi od słowa vlasi – ‘pasterze’ (natomiast Vlasi to ‘Wołosi’), została wzniesiona przez okolicznych pasterzy ok. 1450 r., tj. jeszcze przed przybyciem Ivana Crnojevicia. Pierwotną, XV-wieczną świątynię Turcy spalili podczas jednego z najazdów. Obecna jednonawowa cerkiew swój wygląd uzyskała w 1864 r. Półokrągłą apsydę oddziela od nawy głównej ikonostas z ikonami autorstwa Vasilija Djinovskiego z 1878 r.
Cerkiew otoczona jest bardzo zaniedbanym cmentarzem ze starymi nagrobkami. Chodząc po okalającym cerkiew trawniku, stąpa się po zarośniętych grobach, które niegdyś zostały pootwierane (niektórych nie zamknięto do dziś dnia). Ogrodzenie terenu cerkwi, gdzieniegdzie powyginane, wykonano z luf zdobytych na Turkach podczas wojen w latach 1858 i 1876 – 1878. Dwa granitowe głazy leżące przy wejściu na teren cerkwi to stećki (nagrobki bogomilskie). Można na nich jeszcze dostrzec ślady reliefów.
Muzeum Historyczne i Muzeum Sztuki (Istorijski muzej i Umjetnički muzej) znajdują się we Vladin Domie. Szczególnie ciekawa stała ekspozycja prezentująca dzieje obszaru dzisiejszej Czarnogóry, począwszy od pierwszych śladów człowieka, a na czasach Tity skończywszy, mieści się w Muzeum Historycznym. Składa się ona z 6 działów: okres przedsłowiański, średniowiecze, okres XVI – XVIII w., powstanie państwa czarnogórskiego (1796 – 1878), lata 1878 – 1918, Czarnogóra we wspólnocie jugosłowiańskiej. Muzeum Historyczne wyróżnia się coraz rzadziej spotykaną atmosferą prowincjonalnych muzeów w byłych krajach socjalistycznych. Ekspozycja, ułożona zapewne jeszcze
w latach 70., koncentruje się w ostatniej części na podkreśleniu heroizmu budowniczych socjalizmu.
Twierdza Tablja (tvrdjava Tablja) wznosi się nad monasterem. W niej to właśnie Czarnogórcy zawieszali głowy zabitych Turków.
Ambasady obcych mocarstw spotyka się właściwie na każdym kroku. Rozmiary budynków mogą świadczyć o znaczeniu, jakie miało państwo czarnogórskie w Europie na przełomie XIX i XX w. Obok budynków okazałych (np. ambasady Austro-Węgier, Francji, Rosji, Wielkiej Brytanii) można spotkać także mniejsze, skromniejsze (np. ambasady Serbii, Grecji). Na każdym z budynków wisi tabliczka informująca o funkcji, jaką wcześniej spełniały. Ambasady są świadectwem niedawno utraconej państwowości, a dla Czarnogórców wciąż żywym powodem do dumy – symbolem ich niepodległości uznanej przez inne narody.
Fragmenty z przewodnika turystycznego "Czarnogóra. Fiord na Adriatyku". Autor: Draginja Nadaždin, Maciej Niedźwiecki. Wydawnictwo Bezdroża.
poleca:
