Ołomuniec to historyczna stolica Moraw, gospodarcze i kulturalne centrum Hane oraz siedziba morawskiej archidiecezji.
Teren dzisiejszego Ołomuńca został osiedlony już w czasach neolitu. W XI w. wybudowano zamek, który został najważniejszą rezydencją morawskich Przemyślidów (obok Brna i Znojma). Zanim Morawy na trwale zjednoczyły się z Królestwem Czeskim, Ołomuniec był konkurencyjnym centrum sprawowania władzy w regionie. Tak było od momentu rozpadu Państwa Wielkomorawskiego w X w. Na początku XI stulecia Ołomuniec i całe Morawy podbił Bolesław Chrobry.
Pierwszy czeski król Wratysław II (Vratislav II) w celu osłabienia pozycji biskupa praskiego w roku 1063 założył tu konkurencyjne biskupstwo, które od 1131 r. miało swoją siedzibę bezpośrednio na zamku. W 1253 r. Ołomuniec stał się miastem królewskim. W upalny sierpniowy dzień 1306 r. w mieście tym skrytobójczo został zabity ostatni z Przemyślidów czeski król Wacław III (który właśnie szykował się do walki z Władysławem Łokietkiem o schedę po swym ojcu Wacławie II, władcy i Czech, i Polski). Karol IV jako margrabia założył w Ołomuńcu morawski urząd ksiąg ziemskich. W czasie trwania wojen husyckich miasto opowiedziało się za królem Zygmuntem. Tu też w 1478 r. podpisano pokój kończący XV-wieczne wojny wewnętrzne, a Władysław II Jagiellończyk w 1490 r. został koronowany na króla węgierskiego.
W 1573 roku została założona przez jezuitów akademia, która przekształciła się w uniwersytet (dzisiejszy Uniwersytet Palackiego). W czasie wojny trzydziestoletniej Ołomuniec stracił pozycję metropolii Moraw na rzecz Brna. W 1848 r. w czasie zawieruchy europejskiej zwanej Wiosną Ludów, był tymczasową siedzibą dworu wiedeńskiego i również tu cesarz Franciszek V zrzekł się tronu.
Obecnie w Ołomuńcu z bujnych czasów średniowiecza niewiele pozostało. Ślady zabudowań królewskich toną w architekturze pseudonowoczesnej. Niemniej do Ołomuńca warto zajechać, by poczuć życie wyrosłego ze świetnej przeszłości dużego miasta Czech.
Górny rynek (Horní náměstí) jest największym placem w Ołomuńcu. Znajdują się na nim renesansowy ratusz z XV w. – niestety, przebudowany w duchu socjalizmu – barokowe fontanny Cezara i Herkulesa oraz zabytek UNESCO: barokowa kolumna Trójcy Przenajświętszej (Sousoší Nejsvtjší Trojice), wysoka na 35 m grupa rzeźbiarska zaprojektowana przez V. Rendera. Podczas jej odsłonięcia w 1754 r. była obecna cesarzowa Maria Teresa. Rynek i miasto podziwiać można z wieży ratuszowej udostępnianej codziennie od marca do października, w godz. 11.00 – 11.30 i 15.00 – 17.00.
Dolny rynek (Dolní náměstí) jest miejscem, gdzie niegdyś odbywały się jarmarki. Wznosi się na nim kościół Kapucynów z połowy XVII w. oraz renesansowy narożny pałac Hauenschilda, wybudowany pod koniec XVI w. Przez jakiś czas mieszkał w nim Leopold Mozart ze swoimi dziećmi Wolfgangiem i Nanerlem.
W kościele św. Maurycego (chrám sv. Mořice) z XV i XVI w. znajdziemy najwspanialsze na Morawach organy. Wybudowany przez mistrza Engelera w latach 1740 – 45 instrument ma ponad 10 tys. piszczałek. Corocznie w katedrze odbywa się międzynarodowy festiwal organowy. Można wspiąć się na wieżę kościelną (od poniedziałku do soboty w godz. 9.30 – 11.30 i 13.00 – 15.00, w niedzielę: 13.00 – 15.30). Obok katedry stoi fontanna Merkurego z 1727 r.
Zamek Przemyślidów leżał na cyplu nad rzeką, na terenie dzisiejszego placu Wacława (Václavské náměstí). Do dzisiaj dotrwała tylko późnoromańska wieża (bergfrit) – obecnie kaplica św. Anny (kaple sv. Anny).
Pałac Przemyślidów (Přemyslovský palác, stojący przy placu Wacława) to przekryty sklepieniem krzyżowym krużganek z XIV w., przylegający do północnej strony katedry św. Wacława. Późnogotyckie i wczesnorenesansowe malowidła ścienne przedstawiają historie biblijne. Do krużganka przylega kaplica św. Jana Chrzciciela, która pierwotnie była biblioteką kapituły. Do jej budowy wykorzystano część murów z siedziby biskupiej z XII w. Dlatego też nad gotyckim sklepieniem krzyżowym zachowały się romańskie okna z reprezentacyjnego pierwszego piętra pierwotnego pałacu. Odkryte zostały dopiero podczas przebudowy katedry w 1867 r. Obiekt jest dostępny cały rok.
Katedra św. Wacława (Dóm sv. Václava) powstała po 1100 r. i została konsekrowana w 1131 r. przez biskupa Jindřicha Zdícha. Była często przebudowywana i niestety tylko znikoma część romańskich murów zachowała się do dnia dzisiejszego. Ostateczny, nowogotycki kształt uzyskała po przebudowie w latach 1883 – 92, przeprowadzonej przez G. Merettyniego. W renesansowej kaplicy św. Stanisława (powstałej w latach 1585 – 91) znajdują się nagrobki Przemyślidów. W katedrze zobaczymy również drzeworyt Koronacja Marii Panny z ok. 1500 r. i organy z roku 1886 (nad wejściem).
Na placu Republiki (naměstí Republiky) znajduje się, wybudowany w latach 1754 – 70, jednonawowy kościół św. Klary z klasztorem klarysek (kostel sv. Kláry). W klasztorze urządzono muzeum regionalne (Vlastivdné muzeum). Stała ekspozycja jest poświęcona historii miasta. Przed kościołem stoi fontanna z 1709 r., wybudowana na wzór fontanny Berniniego z Rzymu (kašna Tritónů).
Nieopodal położony jest jezuicki uniwersytecki kościół Matki Boskiej Śnieżnej (kostel Panny Marie Snžné), wzniesiony w latach 1712 – 19. W ołtarzu głównym widnieje cenna Madonna z ok. 1380 r. Do kościoła przylegają zabudowania kolegium jezuickiego z XVIII w.
Rezydencja Arcybiskupa (Arcibiskupská rezidence) to olbrzymi, majestatyczny, czteroskrzydłowy gmach, przebudowany w latach 1665 – 69 według projektu F. Luchecchesa. Tu w 1848 r. na tron austriacki wstąpił Franciszek Józef I. Aby dojść do rezydencji, trzeba z nám. Republiky iść do końca ul. Mariánskiej.
Kościół św. Michała (kostel sv. Michala) to wczesnobarokowa budowla z trzema kopułami. Stoi w miejscu kaplicy, którą w XIII w. Wacław I podarował dominikanom. Wewnątrz znajduje się wczesnogotycka monstrancja z XV w. Obok świątyni wznosi się klasztor.
Kaplica św. Jana Sarkandra (kaple sv. Jana Sarkandra) została wybudowana w latach 1909 – 12 na miejscu dawnego więzienia, w którym zamęczono na śmierć holeszowskiego księdza Jana Sarkandra (kanonizowany przez Jana Pawła II 21 maja 1995 r., podczas jego wizyty w Ołomuńcu).
Ponadto w Ołomuńcu obejrzeć można klasztor dominikański z kościołem NMP (połowa XV w.) czy klasztor Hradisko (klášter Hradisko).
Muzeum sztuki, ul. Denisova 47, otwarte od wtorku do soboty w godz. 10.00 – 17.00, w środy wstęp wolny, tel.: 585 228 470, e-mail: info@olmuart.cz. Muzeum regionalne mieści się przy naměstí Republiky 5, czynne od kwietnia do września codziennie (prócz poniedziałków): 9.00 – 18.00, tel.: 585 515 111, http://www.vmo.cz.
poleca:
