Islam

Z wyznawcami islamu nie spotkamy się w bezpośrednim sąsiedztwie opisanego tu szlaku. Występuje on co prawda w Mongolii i Chinach, ale aby dotrzeć do miejsc zamieszkałych przez większe społeczności muzułmańskie, należałoby udać się na zachodnie krańce każdego z  tych krajów (w Mongolii to tereny zachodnich ajmaków zamieszkałe przez ludność kazaską, w Chinach region graniczący z Kazachstanem i Kirgizją, a więc okolice Urumqi i Kaszgaru, gdzie dominuje ludność ujgurska).

Islam jest obecnie jedną z największych uniwersalistycznych, monoteistycznych religii świata. Jego twórcą był Mahomet (Muhammad), który urodził się pod koniec VI w. w Mekce. Jako młody człowiek doznał on objawienia i zgodnie z poleceniem anioła zaczął głosić nową religię. Jej postulaty dotyczyły wiary w jednego Boga, etyki i układów społecznych. Nauki Mahometa nie przypadły do gustu części mieszkańców Mekki. Niechciany w rodzinnych stronach, w 622 r. wraz z rodziną i uczniami Prorok wyruszył do Medyny. Wydarzenie to, zwane „ucieczką” (hidżra), jest oficjalnym początkiem ery muzułmańskiej. Po śmierci Proroka, w wyniku sporu o następstwo po założycielu religii, islam podzielił się na 2 odłamy: szyitów i sunnitów.

Jeszcze za życia Mahometa islam okazał się religią bardzo ekspansywną. Przez wieki rozprzestrzenił się od Europy po Mongolię i Chiny, od Afryki po Indie. Obecnie jest obok chrześcijaństwa najszybciej rozwijającą się religią na świecie.

Świętą księgą islamu jest Koran. Obok opisu życia Mahometa i początkowych faz ekspansji islamu, dzieło to zawiera zasady życia jednostki i życia społecznego w postaci Prawa. Zawiera nauki i przepisy, nakazy i zakazy, które mają moc sankcji religijnej.  Nie tylko treść, ale i forma ma w Koranie wielkie znaczenie. Już samo recytowanie wersetów ma wymiar religijny, stąd ich częsta obecność w sztuce sakralnej.

W nauce Proroka widać znaczący wpływ judaizmu i chrześcijaństwa. Tym co różni islam od chrześcijaństwa, jest  uznawanie Jezusa nie za Boga, a jedynie za proroka oraz negacja Trójcy Świętej. Wszystkie trzy religie łączą natomiast postaci Starego Testamentu i niektóre założenia dogmatyczne. Mahomet był nie tylko twórcą religii, ale także reformatorem. Rodzący się islam przyniósł ze sobą nowy ład i porządek społeczny, oparty na współczuciu i pomocy, a także wbrew ogólnym sądom, większe prawa kobiet. Nakazywał szacunek do rodziców, opiekę nad sierotami, pomoc ubogim i potrzebującym.

Doktrynę religijną islamu można krótko opisać jako wiarę w:

• jedność i jedyność Boga – Allacha;

• misję proroczą Mahometa jako posłańca bożego głoszącego naukę o jedności Boga;

• życie przyszłe, ostateczne i wieczne;

• zmartwychwstanie zmarłych i sąd ostateczny, niebo i piekło;

• anioły, szatana i demony.

Ważnym pojęciem jest tzw. pięć filarów islamu, czyli pięć obowiązków każdego muzułmanina. Są to:

• wyznanie wiary  (Szahad) „Nie ma Boga prócz Allacha, a Muhammad jest Posłańcem Boga” (la ilaha illa-l-Lah wa Muhammad rasulu-l-Lah);

• modlitwa (Salat). Muzułmanina obowiązuje pięciokrotna modlitwa w ciągu doby, w ściśle określonych porach. Przed modlitwą wierny powinien dokonać ablucji wodą (lub czystym piaskiem). Wyznawcy islamu czczą Boga zwróceni twarzą w kierunku Mekki, oddając mu pokłony;

• jałmużna (Zakat). Jest to rodzaj przepisanego prawem muzułmańskim podatku zbieranego dla dobra całej społeczności, rodzaj funduszu społecznego przeznaczonego dla ubogich, sierot i chorych; 

• post (Suam), który obowiązuje w miesiącu ramadan, od zorzy do zachodu słońca. W tym czasie należy powstrzymać się od jedzenia, picia, przyjemności zmysłowych;

• pielgrzymka do Mekki (Hadżdż). Obowiązuje ona każdego muzułmanina przynajmniej raz w życiu, o ile jest w stanie ją podjąć.

W kręgach fundamentalistów za szósty filar uważa się świętą wojnę  (Dżihad), czyli obronę wiary przed zagrożeniem. Oficjalnie jest to tylko godne pochwały zalecenie.

Do Chin islam przywędrował w VII w. w czasie panowania dynastii Tang (618 – 907). Stało się to za pośrednictwem arabskich i perskich kupców, a także żeglarzy. Szczególny rozkwit religia ta przeżywała w czasach dynastii Yuan i Ming (1271 – 1368 i 1368 – 1644). Potem straciła na znaczeniu w stosunku do pozostałych trzech wielkich religii Chin (taoizmu, konfucjanizmu i buddyzmu). Powodem była zapewne wielka rozbieżność między chińskim i arabskim sposobem postrzeganie świata i człowieka, a być może także wymóg pozostania wiernym tylko tej jednej religii – islamowi. Było to zupełnie sprzeczne z synkretyczną naturą duchowości przeciętnego Chińczyka. Od wieków uważano bowiem, że różne religie prowadzą do tego samego celu i żadna nie jest uprzywilejowana, czerpano więc po trosze z każdej z nich.

Poprzez kupców muzułmańskich w X w. islam dotarł do Mongolii, nie zyskał tu jednak popularności, gdyż zbyt różnił się od mentalności i obrzędowości koczowników. Ceniono wprawdzie wysoki poziom kultury arabskiej, ale sama religia nie zakorzeniła się na stepach Mongolii.