Festiwal klap dalmatyńskich w Omišu

Klapa po chorwacku, a właściwie w dialekcie dalmatyńskim oznacza „zespół”. Klapy różnią się jednak znacznie od innych zespołów muzycznych nie tylko w Dalmacji, ale również w całej Chorwacji. Tradycyjna klapa to zespół wykonujący muzykę a capella (bez towarzyszenia instrumentów). Kiedyś dominowały klapy męskie. Obecnie częste są również klapy żeńskie. Nie ma jednak klap mieszanych. Jest to grupa ludzi, których łączy umiłowanie muzyki, Dalmacji, morza i kamieni (zemlja, more, kamen – to dla mieszkańca Dalmacji najcenniejsze wartości i symbole małej ojczyzny). Klapy wiążą ludzi różnych zawodów i w różnym wieku. Często w klapie śpiewają ojciec, synowie, bracia...

Muzykolodzy twierdzą, że takiego rodzaju śpiewu, jaki reprezentują dalmatyńskie klapy, nie można spotkać nigdzie indziej na świecie. Jedynie w niektórych nadmorskich regionach Włoch praktykowany jest styl śpiewu nieco zbliżony do klapy.

Typowa piosenka wykonywana przez klapy to wielogłosowa, tradycyjna melodia, którą zwykle rozpoczyna tenor, a następnie włączają się do piosenki dalsze głosy. Muzyka pełna jest bogatych współbrzmień, nasycona sekundami i tercjami, które pięknie się rozwiązują. Bardzo ważną rolę odgrywa tutaj dynamika. Ciche, wolne piosenki mają charakter ballady czy serenady, a głośne, energiczne utwory są pełne pasji
i prawie że zagrzewają do boju. Rodzaj muzyki reprezentowany przez tego typu zespoły należy do folkloru Dalmacji. Jest to muzyka ludowa. Tradycyjne piosenki klap mówią
o zawiłych i trudnych splotach historycznych Dalmacji, ciężkiej pracy rybaka, mewach pokrzykujących nad morzem, o rozstaniach marynarza z ukochaną, o dojrzewających oliwkach i figach, o miłości i szacunku do ojca i matki, o tęsknocie kobiet za pływającymi po morzach mężczyznami, o śmierci... Bardzo często są to teksty pisane w miejscowych dialektach lub w starej odmianie danego dialektu. Dlatego niektóre piosenki nie są do końca zrozumiałe nawet dla Chorwatów.

Melodie klapskich piosenek można podzielić na kilka rodzajów: tradycyjne melodie Dalmacji, melodie inspirowane chorałami gregoriańskimi, melodie włoskie lub ogólnie śródziemnomorskie, marsze oraz adaptowane przeboje współczesnej lub dawniejszej muzyki rozrywkowej.

Od 1967 r. każdego lata w nadmorskiej miejscowości Omiš odbywa się Festiwal Klap Dalmatyńskich (Festival dalmatinskih klapa), który trwa przez cały lipiec. Koncerty festiwalowe rozbrzmiewają w każdy weekend lipca na jednym z placyków Omiš. Festiwal ten ma rangę konkursu, a przystępują do niego klapy męskie i żeńskie, które są oceniane w dwóch kategoriach. Jury przyznaje także co roku specjalną nagrodę dla najlepszego debiutu roku, jako że co roku powstaje
w Chorwacji coraz więcej nowych klap. Najciekawsze koncerty w ramach festiwalu mają miejsce zwykle w ostatni weekend lipca, kiedy to odbywa się festiwalowy finał, w którym biorą udział wyselekcjonowane klapy męskie i żeńskie. Ponieważ miejsce, gdzie organizowane są koncerty, jest bardzo małe, a większość biletów zostaje uprzednio rozdana zaproszonym gościom, dla turystów zwykle brakuje biletów w wolnej sprzedaży. Można o nie pytać w biurach turystycznych w Omiš i innych miejscowościach. Jeśli jednak nie uda się nam zdobyć biletu na koncert, obejrzymy go siedząc w którejś z kafejek. W czasie festiwalu w miasteczku założone są bowiem ogromne ekrany, na których widać występujące właśnie zespoły. Poza tym koncert finałowy transmituje chorwacka telewizja. Po zakończeniu każdego festiwalowego koncertu do późna w nocy w kawiarniach i restauracjach w Omiš odbywa się zabawa. Uczestnicy festiwalu i publiczność do białego rana śpiewają dalmatyńskie piosenki, racząc się przy tym miejscowym winem i tradycyjnymi potrawami.

Przez ostatnie ponad 30 lat, od czasu pierwszego festiwalu w Omiš, obok tradycyjnych dalmatyńskich klap zaczęły się pojawiać tzw. kla­py festiwalowe. Od klap tradycyjnych różnią się one tym, że nierzadko powstają poza Dalmacją (np.
w Zagrzebiu, Hercegowinie czy nawet w Niemczech i Kanadzie), członkowie takich zespołów częściej mają wykształcenie muzyczne, regularnie ćwiczą pod okiem i uchem fachowca, a celem są publiczne występy czy to na festiwalu, czy przy okazji różnorodnych koncertów. Aby podnieść ich atrakcyjność, klapy te wielekroć wykonują piosenki przy akompaniamencie gitary, tambury (rodzaj miniaturowej gitary, charakterystyczny dla Słowian południowych), klarnetu, akordeonu lub innych instrumentów.

W sezonie letnim w nadmorskich ośrodkach turystycznych często odbywają się koncerty popularnych grup muzycznych lub piosenkarzy. Dużym powodzeniem cieszą się także pokazy dalmatyńskich klap, które występując w tradycyjnych strojach ludowych Dalmacji i prezentując muzykę związaną z tym regionem, wzmagają szczególną atmosferę, jaka towarzyszy w czasie pobytu nad Adriatykiem.