Belgia

Wspólnota Flamandzka

a) Rodzaje uczelni

Na flamandzki system szkolnictwa wyższego składają się kolegia uniwersyteckie, uniwersytety i 5 stowarzyszeń funkcjonujących na zasadzie współpracy instytucjonalnej pomiędzy uniwersytetem i jednym lub większą liczbą kolegiów.

W ramach dostosowania struktury studiów do celów Procesu Bolońskiego wprowadzono następujący podział:

• Zawodowe programy licencjackie, które są ukierunkowane zawodowo i prowadzone tylko przez kolegia uniwersyteckie . Są one kontynuacją kształcenia na poziomie szkoły średniej.

• Akademickie programy licencjackie prowadzone przez stowarzyszone kolegia uniwersyteckie, także są kontynuacją kształcenia na poziomie szkoły średniej; przygotowują studentów do programu magisterskiego.

• Programy magisterskie są kontynuacją akademickich programów licencjackich i prowadzone są przez uniwersytety i stowarzyszone kolegia uniwersyteckie.

• Studia doktoranckie i przewody doktorskie prowadzone są przez uniwersytety.

• W celu dalszych, pogłębionych studiów studenci mogą uczęszczać na zajęcia w ramach zaawansowanych programów licencjackich (prowadzone przez kolegia uniwersyteckie) lub zaawansowanych programów magisterskich (prowadzonych przez uniwersytety).

Programy Hoger beroepsonderwijs (HBO5; wyższe kształcenie zawodowe kończące się uzyskaniem kwalifikacji na poziomie 5) są zazwyczaj prowadzone przez Ośrodki Kształcenia Dorosłych, ale mogą być też prowadzone przez kolegia uniwersyteckie.

Tylko pielęgniarstwo, które jest kierunkiem studiów organizowanym przez HBO5 i prowadzonym przez instytucje kształcenia w pełnym wymiarze, ma strukturę modułową; program tych studiów trwa 6 semestrów.

Wszystkie placówki prowadzące zajęcia w ramach programów studiów HBO5 mogą współpracować w zakresie tych programów z innymi placówkami edukacyjnymi, publicznymi ośrodkami szkolenia zawodowego dorosłych, (związanymi z danymi kierunkami) sektorami zatrudnienia, przedsiębiorstwami i organizacjami.

b) Warunki wstępu

Kandydaci na studia licencjackie muszą posiadać diploma secundair onderwijs (dyplom ukończenia kształcenia na poziomie szkoły średniej) lub zagraniczny ekwiwalent. Osoby nie posiadające potrzebnego dla podjęcia studiów dyplomu mogą zostać skierowane do udziału w programie przygotowawczym.

Egzamin wstępny obowiązuje tylko kandydatów na studia na kierunkach medycyna i stomatologia. Jednak uczelnie prowadzące studia wyższe na kierunkach artystycznych organizują wstępne testy predyspozycji artystycznych dla studiów na kierunkach: „sztuki wizualne i audiowizualne”, „muzyka” i „sztuki sceniczne”. Kandydaci na studia muszą też w niektórych przypadkach przystąpić do egzaminu z języka.

Akademickie studia licencjackie zapewniają bezpośredni wstęp na studia magisterskie. Osoby posiadające zawodowy stopień licencjata muszą najpierw wziąć udział w programie pomostowym (program uzupełniający składający się z 45 do 90 punktów ECTS). Z kolei absolwenci akademickich studiów licencjackich, którzy chcą podjąć studia magisterskie nie do końca odpowiadające dotychczasowemu kierunkowi studiów, mogą zostać skierowani do udziału w programach przygotowawczych.

Stopień licencjata to wymóg konieczny dla podjęcia studiów w ramach zaawansowanego programu licencjackiego. Co więcej, wstęp może być uzależniony od powiązania ukończonych studiów z danym programem zaawansowanym. W związku z tym absolwenci programów licencjackich kandydujący na zaawansowany program licencjacki z innej dziedziny muszą najpierw ukończyć program przygotowawczy.

Stopień magistra to wymóg konieczny do przystąpienia do zaawansowanego programu magisterskiego. Co więcej, wstęp może być uzależniony od specyfiki ukończonych wcześniej studiów.

Studia doktoranckie może podjąć (lub otworzyć przewód doktorski) osoba posiadająca tytuł magistra. Kandydaci, którzy nie mają tego tytułu mogą zostać dopuszczeni, jeśli otrzymają pozytywną ocenę umiejętności lub zdadzą egzamin.

Uczniowie, którzy z sukcesem ukończyli kształcenie obowiązkowe w niepełnym wymiarze, mogą podjąć wyższe kształcenie zawodowe, organizowane przez CVO (Ośrodki Kształcenia Dorosłych). Dodatkowym warunkiem jest posiadanie od 3 lat studiegetuigschrift 2e leerjaar van de 3e graad van het SO (świadectwa ukończenia II klasy III etapu kształcenia na poziomie szkoły średniej), lub posiadanie dyplomu SO (dyplom ukończenia kształcenia na poziomie szkoły średniej), świadectwa ukończenia kształcenia dorosłych na poziomie szkoły średniej lub tytułu licencjata lub magistra. Kandydaci mogą też przystąpić do egzaminu wstępnego organizowanego przez dany ośrodek.

c) Kwalifikacje

Studenci, którzy z sukcesem ukończyli studia licencjackie otrzymują tytuł licencjata, a ci, którzy z sukcesem ukończyli studia magisterskie, otrzymują tytuł magistra. Stopnie te mogą zostać również przyznane jako potwierdzenie kompetencji lub nabytych uprzednio kwalifikacji (odpowiednio, EVC lub EVK). Tytuł „doktora” otrzymują kandydaci, którzy publicznie obronili pracę doktorską.

Studenci, którzy z sukcesem ukończyli programy kształcenia prowadzone przez hoger beroepsonderwijs HBO5 (wyższe kształcenie zawodowe kończące się uzyskaniem kwalifikacji na poziomie 5) otrzymują diploma van gegradueerde (dyplom absolwenta). Dyplomy te wydawane są zawsze wraz z suplementem.

Wspólnota Niemieckojęzyczna

We Wspólnocie Niemieckojęzycznej nie prowadzi się studiów w pełnej trójstopniowej strukturze szkolnictwa wyższego. W jedynej działającej instytucji szkolnictwa wyższego (Autonome Hochschule) realizowany jest pierwszy cykl studiów. Placówka ta powstała na mocy Dekretu z 27 czerwca 2005 roku, przejmując funkcje trzech małych odrębnych instytutów. Kształcenie w ramach pierwszego cyklu trwa trzy lata i realizowane jest przez dwa wydziały: Zdrowie i Higiena (ze specjalnością Pielęgniarstwo) oraz Pedagogika (ze specjalnością Nauczyciel). W ramach tych specjalności odbywają się studia na poziomie ISCED 5B w zakresie pielęgniarstwa i kształcenia nauczycieli (wyłącznie dla przedszkoli i szkół podstawowych). Trzyletnie studia przygotowują absolwentów do podjęcia pracy zawodowej w charakterze pielęgniarza lub nauczyciela.

Do podjęcia tych studiów wymagane jest świadectwo ukończenia szkoły średniej II stopnia lub równorzędne.

Dekret z 27 czerwca 2005 roku powołujący do życia Autonome Hochschule pozostaje w zgodzie z założeniami Procesu Bolońskiego. Tytuł zawodowy licencjata (Bachelor) zostanie po raz pierwszy nadany w roku akademickim 2007/08 studentom, którzy rozpoczęli studia w roku 2005/06.

Wspólnota Francuska

a) Rodzaje uczelni

Studia „nie-akademickie” (zawodowe) obejmują studia „krótkie” (3- lub 4-letnie) oraz studia „długie” (4- lub 5-letnie). Obydwa rodzaje studiów są prowadzone w Hautes Ecoles i wyższych kolegiach artystycznych.

Uniwersytety prowadzą studia trwające minimum 4 lata.

31 marca 2004 r. Parlament Wspólnoty Francuskiej przyjął tzw. zarządzenie „bolońskie”, które określa strukturę studiów we Wspólnocie Francuskiej, ułatwia integrację systemu Wspólnoty w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego i zmienia przepisy dotyczące finansowania uniwersytetów.

Najważniejsze kwestie uregulowane w zarządzeniu:

• Wszystkie rodzaje kształcenia zostały wyraźnie zintegrowane: ten sam system będzie obowiązywał w ramach wszystkich form studiów (prowadzonych w uniwersytetach, Hautes Ecoles, wyższych kolegiach artystycznych i wyższych szkołach architektury oraz w ramach kształcenia w niepełnym wymiarze, prowadzącego do kwalifikacji, które odpowiadają kwalifikacjom uzyskiwanym po ukończeniu studiów wyższych w pełnym wymiarze).

• Niektóre fachowe terminy, np. tytuły zawodowe/stopnie, zostały przedefiniowane lub uproszczone, a tytuł license zostanie w ogóle zlikwidowany. Po upływie okresu przejściowego termin bachelor będzie oznaczał jedynie kwalifikację, którą przyznaje się na zakończenie 3-letnich studiów I stopnia, a po ukończeniu studiów II stopnia na uniwersytecie lub studiów „długich” absolwenci będą otrzymywać tytuł zawodowy master.

• Uregulowano formy partnerskich przedsięwzięć z udziałem uczelni i innych placówek. Zarządzenie zatwierdza również stosowanie Europejskiego Systemu Transferu Punktów (ECTS), a punktem odniesienia pozostaje rok studiów (odpowiadający 60 punktom).

b) Warunki wstępu

Studenci mogą wybrać dowolną uczelnię, na której chcieliby studiować. Warunkiem przyjęcia na wszystkie rodzaje studiów jest posiadanie świadectwa CESS (zob.: wyżej). Osoby, które nie posiadają tego świadectwa, mogą przystąpić do specjalnego egzaminu wstępnego.

Zasada „numerus clausus" nie jest powszechnie obowiązująca. Jednak przyjęcie na studia w dziedzinach nauk stosowanych (kierunek Budownictwo wodne i lądowe) oraz na niektórych kierunkach artystycznych jest uzależnione od zdania egzaminu wstępnego; na kierunkach Medycyna i Stomatologia selekcję (kandydatów do zawodu) przeprowadza się na zakończenie studiów II stopnia. Od roku 2003/04 rekrutację na kierunek Weterynaria prowadzi się w drodze konkursu organizowanego na szczeblu całej Wspólnoty Francuskiej.

c) Kwalifikacje

Od roku akademickiego 2004/05 wprowadza się następującą strukturę kwalifikacji:

• Krótkie studia nie-akademickie prowadzą do tytułu zawodowego bachelor na różnych kierunkach (np. rolnictwo, sztuki stosowane, ekonomia, kierunki paramedyczne, kierunki społeczne i techniczne oraz pedagogika).

• Na zakończenie długich studiów nie-akademickich i studiów uniwersyteckich na różnych kierunkach (rolnictwo, ekonomia, kierunki paramedyczne, kierunki społeczne i techniczne, tłumaczenia ustne i pisemne) przyznaje się tytuły zawodowe bachelor i master. Studia I stopnia, określane jako „etap przejściowy”, odpowiadają 180 punktom, które można uzyskać w ciągu co najmniej trzech lat studiów, i prowadzą do tytułu zawodowego bachelor. Studia II stopnia, określane jako „etap profesjonalizacji”, odpowiadają od 60 do 120 punktom, które można uzyskać w ciągu co najmniej, odpowiednio, roku lub dwóch lat studiów, i prowadzą do tytułu zawodowego master.

• Na zakończenie studiów I stopnia w uniwersytecie, trwających 3 lata (180 punktów), uzyskuje się tytuł bachelor. Ten tytuł potwierdza ukończenie studiów na poziomie „podstawowym”, co stanowi na ogół niezbędny warunek podjęcia studiów II stopnia. Studia II stopnia prowadzą do tytułu zawodowego master, uzyskiwanego po roku (60 punktów) lub 2 latach (120 punktów) studiów, tytułu zawodowego veterinarian doctor, uzyskiwanego po 3 latach studiów (180 punktów), lub tytułu zawodowego medical doctor, uzyskiwanego po 4 latach studiów (240 punktów). Na ogół obejmują one kształcenie „specjalistyczne” i kończą się złożeniem pracy. W ramach studiów II stopnia odpowiadających 120 lub większej liczbie punktów można wybrać określony cykl zajęć, za który otrzymuje się co najmniej 30 punktów i który nadaje studiom jeden z poniższych „profili”:

• Dydaktyka: kształcenie obejmuje specjalistyczne przygotowanie pedagogiczne zgodnie z zarządzeniem z 8 lutego 2001 r. w sprawie kształcenia dyplomowanych nauczycieli prowadzących kształcenie na wyższym etapie w szkole średniej lub zarządzeniem z 17 maja 1999 r. dotyczącym studiów na kierunkach artystycznych. Ten profil prowadzi się jedynie w ramach studiów prowadzących do tytułów zawodowych, które odpowiadają kwalifikacjom wymaganym do wykonywania zawodu nauczyciela.

• Badania naukowe : kształcenie przygotowujące do prowadzenia badań naukowych, które obejmuje równocześnie dogłębne studia w określonej dyscyplinie i ogólne przygotowanie do pracy naukowo-badawczej. Ten profil prowadzi się jedynie na niektórych kierunkach studiów uniwersyteckich.

• Specjalizacja: kształcenie specjalizacyjne w węższej dyscyplinie związanej z programem studiów, które ma na celu rozwinięcie określonych umiejętności zawodowych lub artystycznych.

• Studia III stopnia obejmują studia doktoranckie, prowadzące do dyplomu potwierdzającego przygotowanie do pracy naukowej, oraz przygotowanie i obronę rozprawy doktorskiej, na podstawie której przyznaje się stopień naukowy doctor. Warunkiem przyjęcia na studia doktoranckie jest posiadanie tytułu zawodowego master, odpowiadającego co najmniej 120 punktom.