Erupcja wulkanu tworzy dziury ozonowe

Pełen instrumentów, służących do pomiarów różnych cząsteczek w atmosferze, samolot eksperymentalny przeleciał nad Islandią wkrótce po wybuchu tamtejszego wulkanu Hekla.

Niektóre instrumenty wyraźnie zareagowały na gazy wulkaniczne - relacjonuje Genevieve Millard z brytyjskiego University of Cambridge.

Naukowców zaskoczyło, że dane z samolotu świadczyły o niemal całkowitym braku ozonu w miejscach, gdzie uniósł się wulkaniczny gaz.

Ludzie badający ubytki ozonu po erupcjach wulkanicznych skupiają się zwykle na działaniu siarczanów, pochodzących z reakcji dwutlenku siarki, wyrzucanego przez wulkan podczas erupcji.

Tymczasem zespół Millard ustalił, że dziura powstała dzięki obecności kwasu azotowego i kryształków lodu. Normalnie cząstki te powstają przy niższej temperaturze. Tym razem mogły się jednak skondensować nawet w temperaturze wyższej, ponieważ stężenie kwasu azotowego i pary wodnej w strumieniu gazu wulkanicznego było bardzo wysokie - sądzi Millard.

Kwas azotowy i kryształki lodu są krytyczne dla całego procesu, ponieważ zwiększają reaktywność związków chloru - także wyrzucanych przez wulkan. Aktywny chlor wchodzi w reakcję z ozonem, rozbijając go na atomy.

Tak powstaje dziura ozonowa - spekuluje prowadząca badania. W taki sam sposób powstała mini-dziura ozonowa na Islandii. Była ona płytka i zasklepiła się całkowicie w ciągu 12 dni - zauważyli naukowcy. Było to możliwe, ponieważ erupcja Hekli była niewielka, a dym i gazy wulkaniczne nie przebiły się głęboko w warstwę ozonową.

Millard i jej współpracownicy badają teraz dane dotyczące o wiele większej erupcji, wulkanu Pinatubo na Filipinach z 1999 r. Chcą sprawdzić, czy silniejsze wybuchy oznaczają powstanie większych ubytków ozonu, i czy zwiększa się wówczas niebezpieczne dla organizmów żywych promieniowanie ultrafioletowe.

"Chcemy to zrozumieć, aby zyskać lepszy obraz tego, co mogło się zdarzyć w przeszłości i tego, co może nas kiedyś czekać" - powiedział członek zespołu badawczego, David Pyle z University of Oxford.

Szczegóły w piśmie "Geophysical Research Letters" i w "Journal of Geophysical Research". (PAP)