System szkolnictwa wyższego obejmuje zarówno tradycyjne uniwersytety, jak i uczelnie, które nie prowadzą badań. Obecnie osiem uczelni działa na podstawie Ustawy o uniwersytetach. Większość uczelni jest prowadzona przez państwo, natomiast trzy uczelnie przez organizacje prywatne otrzymujące fundusze od państwa. W poszczególnych uczelniach zakres prowadzonych badań i liczba kierunków studiów są zróżnicowane.
Podstawę oceny studentów w uczelniach stanowią zwykle egzaminy pisemne, ustne lub praktyczne, prace semestralne i prace wykonywane w trakcie całych studiów. Za ocenę odpowiadają nauczyciele, ale każdy wydział określa ogólne zasady organizacji egzaminów w ramach regulaminu obowiązującego w danej uczelni. W niektórych wypadkach w ocenie uczestniczą egzaminatorzy zewnętrzni. Egzaminy przeprowadza się na ogół na zakończenie każdego semestru. Tytuły/stopnie przyznaje się dopiero po przygotowaniu pracy dyplomowej lub zakończeniu projektu badawczego przez studenta.
Studia w Islandii są generalnie podzielone na trzy poziomy: a) studia licencjackie/inżynierskie trwające na ogół od 3 do 4 lat, b) studia magisterskie (prowadzące do tytułów magistra, magistra inżyniera, magistra w dziedzinie zarządzania przedsiębiorstwem, magistra pedagogiki itp.), które trwają od roku do 2 lat oraz c) studia doktoranckie trwające od 3 do 5 lat. Szczątkowo pozostawiono system dotychczasowych tytułów zawodowych (5-6-letnie studia prowadzące do tytułu Candidatus), zgodnie z którym osoba posiadająca tytuł jest uprawniona do objęcia określonego stanowiska lub podjęcia pracy w określonym zawodzie w dziedzinie teologii, medycyny, farmacji, prawa itp. Szereg uczelni wydaje też na różnych kierunkach dyplom lub świadectwo osobom, które ukończyły od 1,5 roku do 2 lat studiów.
Selekcję kandydatów na studia przeprowadzają uczelnie. Warunkiem ubiegania się o przyjęcie na studia jest przeważnie zdanie egzaminu maturalnego lub równorzędnego egzaminu. W niektórych przypadkach uczelnie mogą jednak przyjąć kandydatów ze znacznym doświadczeniem zawodowym, którzy nie zdali egzaminu maturalnego. Na studiach zawodowych i technicznych wymaga się często doświadczenia w dziedzinie związanej z kierunkiem studiów.
W uczelniach państwowych pobiera się jedynie wpisowe, a studia są bezpłatne, natomiast w uczelniach prywatnych studenci płacą czesne.