Fascynujący świat meteorytów

28 lutego Muzeum Archeologiczne zorganizuje imprezę edukacyjną dotyczącą powstania i upadku tego meteorytu. Naukowcy różnych dziedzin - archeolodzy, astronomowie i geolodzy - przybliżą okoliczności odnalezienia obiektu oraz przedstawią wyniki dotychczasowych badań nad nim.

UNIKALNE MIEJSCE

Meteoryt Morasko to rezerwat przyrodniczo-astronomiczny utworzony w 1976 roku w północnej części Poznania, na Morasku. Tutaj, na powierzchni 55 ha, znajduje się 7 kraterów, które - zdaniem naukowców - powstały około 5 tysięcy lat temu w wyniku upadku meteorytu.

Historia rezerwatu sięga 1914 roku, kiedy podczas budowy umocnień wojskowych pewien żołnierz odnalazł pierwszą, ważącą około 80 kg bryłę żelaza. Po zbadaniu okazało się, że jest to meteoryt. W okresie między I i II wojną światową kolejne takie obiekty znajdowali okoliczni rolnicy i używali do różnych celów, np. jako przeciwwagę w kieracie lub materiał budowlany do wznoszonych obiektów gospodarskich.

Specjaliści podkreślają, że moraskie kratery te są nie tylko unikatowym obiektem w skali kraju, ale też jednym z zaledwie 150 podobnych miejsc na świecie. Powstały w wyniku uderzenia w ziemię odłamków dużego meteorytu żelaznego, pochodzącego prawdopodobnie z roju Perseidów, które przylatują do nas co roku, w połowie sierpnia. Jak dowodzą badania, obiekt ten, poruszając się z prędkością ok. 20 km/s, wpadł w ziemską atmosferę, gdzie rozpadł się na wiele odłamków, które spadły na powierzchnię planety tworząc potężne kratery. Największy z nich ma aż 60 m średnicy i 11 m głębokości.

POZAZIEMSKIE ŚLADY

Dotychczas w okolicach Moraska znaleziono prawie 600 kilogramów takiej kosmicznej masy. Największym i najcenniejszym znaleziskiem jest zaś ponad 178 kilogramowy stop metalu i minerałów, nazwany meteorytem Morasko. Odkrył go w 2006 roku, zatrudniony przez poznański Uniwersytet Adama Mickiewicza, poszukiwacz z Kielc - Krzysztof Socha.

Jest to największy meteoryt znaleziony dotąd w Polsce, ale i w środkowej Europie. Jak wyjaśnia dr Agnieszka Mączyńska, należy do tzw. gruboziarnistych metalicznych octahedrytów i zwykle jest klasyfikowany jako grupa IA. Składa się z dwóch podstawowych minerałów - kamacytu i tenitu - będących stopami żelaza i niklu. "Średnia zawartość żelaza w meteorycie Morasko wynosi ok. 93,5 proc., a średnia zawartość niklu ok. 6,5 proc." - tłumaczy specjalistka. Pozostałe minerały, stanowiące mniej niż 0,1 proc. jego składu, to: grafit, troilit (siarczek żelaza), daubrelit (siarczek żelaza i chromu), sfaleryt (siarczek cynku), cohenit (węglik żelaza i niklu) oraz schraibersyt (fosforek żelaza i niklu).

"Badania meteorytu Morasko oraz występujących tam kraterów impastowych (uderzeniowych) zostały zapoczątkowane przez Pokrzywnickiego w latach 1955-1964. Potem badania prowadzili naukowcy z różnych dziedzin: astronomowie pod kierunkiem Hurnika, geomorfolog Karczewski z zespołem, paleobotanik Tobolski w roku 1976, geologowie Dominik i Classen - wymienia Mączyńska. - Ostatnio prace prowadzili naukowcy z Instytutu Geologii UAM, Stankowski i Muszyński, w latach 1997-1999". Jak dodaje archeolożka, udowodnili oni impaktowe pochodzenie kraterów meteorytowych oraz znaleźli kilka nowych okazów.

FASCYNUJACY ŚWIAT METEOTYTÓW

Aby przybliżyć społeczeństwu istnienie w okolicach Poznania tak fascynującego znaleziska, 28 lutego Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, wraz z Instytutem Geologii UAM oraz Obserwatorium Astronomicznym tej samej uczelni, postanowiły zorganizować weekend z meteorytami.

W programie imprezy znajdą się m.in. wykłady: "Skąd się wzięły meteoryty?", "Prahistoryczni obserwatorzy meteorytu" oraz "Meteoryty - żelazo - kultura", które poprowadzą je specjaliści z wymienionych placówek naukowych.

Na dziedzicu Muzeum odbędzie się seria ciekawych pokazów. Goście obejrzą największy poznański meteoryt oraz obejrzą filmy na jego temat. Będą mogli zapoznać się z działaniem optycznych przyrządów astronomicznych i nowoczesnych teleskopów.

Organizatorzy zaplanowali także zajęcia dla dzieci przygotowane przez Stowarzyszenie Przeszłość dla Przyszłości. Najmłodsi pasjonaci astronomii wezmą m.in. udział w zabawie w kosmos, poznają sposoby rozpoznawania meteorytów i odkryją zagadki Wszechświata. Warsztaty przeznaczone są dla dzieci w wieku od 6 do 12 lat.(PAP)