Historia myślenia ma 100 tys. lat

Myślenie abstrakcyjne to jedna z wyjątkowych cech, które posiadł nasz gatunek. Datowanie początku tworzenia symboli i myślenia abstrakcyjnego jest bardzo trudne do uchwycenia w materiale archeologicznym. Badacze wyznaczają przybliżona datę początku istnienia tego procesu myślowego wśród naszych przodków poprzez datowanie najstarszych zabytków, które mogą zostać uznane za obiekty symboliczne. związane z jakimś rytuałem.

Na jeden z najstarszych obiektów tego typu natknęła się ostatnio norweska ekspedycja badawcza kierowana przez Sheilę Coulson z Uniwersytetu w Oslo.

Naukowcy natrafili na rytualną jaskinię ludu San, Buszmenów zamieszkujących region Ngamiland, leżący w północno-zachodniej części współczesnej Botswany. Jaskinia znajduje się na stoku jednego ze wzniesień Gór Tsodilo, położonych na terenie pustyni Kalahari.

Wewnątrz głównej komory jaskini archeolodzy odnaleźli wielki głaz, kształtem zbliżony do głowy pytona. Powierzchnię głazu pokrywają nacięcia imitujące wężowe łuski, które zostały wykonane przez prehistorycznych użytkowników jaskini. W wykopie sondażowym, jaki badacze założyli u stóp głazu, odnaleziono ponad 13 tys. zabytków, głównie kamiennych noży wykorzystanych do wykonania nacięć na głazie i kamiennych grotów włóczni.

Duża część pochodzi z bardzo odległych rejonów i została rytualnie zniszczona, prawdopodobnie w czasie ceremonii. Nie odnaleziono żadnych narzędzi czy innych śladów, które mogłyby świadczyć o zamieszkiwaniu jaskini lub wykorzystywaniu jej do innych celów niż rytualne.

Najstarsze z kamiennych zabytków zostały datowane na ponad 70 tys. lat, jednak prof. Coulson jest przekonana, że początki użytkowania pieczary należy lokować ok. 100 tys. lat temu. Dla współczesnych Buszmenów Góry Tsodilo, stojące samotnie pośród pustyni Kalahari, nadal są miejscem świętym, "Górami Bogów" lub "Szepczącą Skałą". Jeszcze w XX w. za najstarsze świadectwa myślenia abstrakcyjnego człowieka uważano malowidła i ryty naskalne z jaskiń w południowej Francji. Pierwsze lata XXI w. stały się areną szeregu co raz to starszych znalezisk łączonych z przekroczeniem granicy myślenia symbolicznego przez ludzi współczesnych.

Kości z nacięciami oraz fragmenty ochry odkryte w 1999 r. w południowoafrykańskiej Jaskini Blombos przesunęły tę granicę wstecz do ok. 77 tys. lat. Prace przeprowadzone w 2003 r. w izraelskiej Jaskini Qafzeh dowiodły istnienia rytuałów grzebalnych z użyciem ochry już 100 tys. lat temu. Rok później, znów w jaskini Blombos, natrafiono na przewiercone muszle, prawdopodobnie 75 tys. lat temu tworzyły one naszyjnik.

Latem tego roku, po przeszukaniu kolekcji muzealnych, archeolodzy odnaleźli podobnie przewiercone muszle pochodzące ze stanowiska Skhul w Izraelu (ponad 100 tys. lat temu) i Oued Djebbana w Algierii (ok. 90 tys. lat temu). Poszukiwanie początków myślenia abstrakcyjnego naszych przodków jest ważną kwestią dla rekonstrukcji historii naszego gatunku.

Archeolodzy łączą to z osiągnięciem wystarczającego poziomu zdolności poznawczych, które prawdopodobnie umożliwiły również tworzenie się języka mówionego i płynne porozumiewanie się w obrębie społeczności ludzkich. Odkrycie norweskich badaczy jest kolejnym dowodem na to, że ten ważny moment naszej ewolucji społecznej miał miejsce ok. 100 tys. lat temu. (PAP)