Obserwatorium ALMA uzyskało pełną sprawność

Najnowsza antena jest 66., którą otrzymało obserwatorium, znajdujące się na płaskowyżu Chajnantor w Chile. Gdy antena dołączy do obserwacji naukowych prowadzonych już przez pozostałe anteny sieci, będzie to oznaczać faktyczne ukończenie budowy sieci teleskopów ALMA. Według planów powinno to nastąpić do końca 2013 roku.

ALMA, czyli Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), jest ogólnoświatowym projektem badania Kosmosu na falach milimetrowych i submilimetrowych (pomiędzy podczerwienią, a falami radiowymi), w ramach którego współpracują Europa, Ameryka Północna oraz Azja Wschodnia.

Anteny do największej sieci radioteleskopów na świecie były konstruowane przez firmy z trzech kontynentów. Ameryka dostarczyła 25 anten 12-metrowych, Azja łącznie 16 anten (cztery 12-metrowe i dwanaście 7-metrowych), a Europa 25 anten 12-metrowych.

Przekazanie ostatniej anteny przez konsorcjum AEM oznacza ukończenie największego jak dotąd kontraktu ESO dla europejskiego przemysłu. W skład konsorcjum wchodzą firmy Thales Alenia Space, European Industrial Engineering oraz MT-Mechatronics. Łączny budżet projektu we wszystkich biorących udział krajach przekroczył miliard dolarów.

Ukończenie budowy ALMA to jednak nie koniec dużych zamówień ze strony ESO dla europejskich firm. Organizacja rozpoczyna kolejny wielki projekt o nazwie E-ELT, w ramach którego zbuduje teleskop optyczny wielkości połowy stadionu piłkarskiego. Budżet projektu E-ELT także wynosi miliard (liczony w walucie euro). Tym razem szanse udziału będą mogły mieć także polskie przedsiębiorstwa, o ile nasz kraj zdecyduje się na wstąpienie do Europejskiego Obserwatorium Południowego. Trwają aktualnie starania o taką akcesję.

Obserwatorium ALMA zostało oficjalnie zainaugurowane w marcu 2013 r. Wtedy ukończono wszystkie główne systemy teleskopu i nastąpiło formalne przejście z fazy konstrukcyjnej projektu do pełnoprawnie działającego obserwatorium. W momencie inauguracji sieć nie obejmowała jednak jeszcze pełnej docelowej liczby 66 anten. Natomiast wczesne testowe obserwacje naukowe za pomocą ALMA rozpoczęły się już w 2011 roku, od momentu gdy dysponowała kilkunastoma antenami.

Obserwacje ALMA będą dotyczyć chłodnych obiektów, takich jak obłoki gazu i pyłu, w których rodzą się nowe gwiazdy, a także bardzo odległych galaktyk na krańcach obserwowalnego Wszechświata.

Astronomowie są przekonani, że w najbliższych latach teleskop przyniesie wiele odkryć. Szczególnie że milimetrowy i submilimetrowy zakres widma elektromagnetycznego jest względnie słabo zbadany z powodu dużych wymagań tego typu obserwacji w kwestii warunków pogodowych: w miejscu w którym stoi teleskop musi być bardzo sucho, gdyż para wodna w atmosferze bardzo przeszkadza w obserwacjach. Sieć ALMA znajduje się na wysokości 5000 metrów n.p.m. na pustyni Atakama, w jednym z najsuchszych miejsc na naszej planecie.

grafika: Ostatnia antena ALMA. Razem sieć radioteleskopów będzie dysponować 66 antenami. Źródło: ESO/C. Pontoni.