Rozpoczęto odliczanie do wystrzelenia obserwatorium Gaia

W tym wielkim projekcie naukowym biorą udział polscy astronomowie – informuje Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego.

W ciągu ostatniego tygodnia zatankowano paliwo, które umożliwi obserwatorium dotarcie do punktu docelowego, z którego będzie prowadzić badania. Obserwatorium zamontowano także w specjalnej obudowie, a następnie całość umieszczono na górnym stopniu rakiety nośnej Sojuz. 14 grudnia przemieszczono rakietę z hali montażowej na wyrzutnię startową.

Gaia ma zrewolucjonizować naszą wiedzę o Drodze Mlecznej. Zbada miliard gwiazd, co stanowi maksymalnie około 1 proc. wszystkich gwiazd naszej galaktyki. Na podstawie wykonanych obserwacji astronomowie wykonają trójwymiarową mapę rozmieszczenia gwiazd, ustalą ich ruchy w przestrzeni, temperaturę oraz skład chemiczny i spróbują odpowiedzieć na wiele innych pytań, m.in. o rozmieszczenie ciemnej materii, powstawanie gwiazd, obieg pierwiastków między nimi i historię Drogi Mlecznej.

Sonda Gaia, czyli Global Astrometric Interferometer for Astrophysics, jest następczynią misji Hipparcos, prowadzonej przez ESA w latach 1989-1993. W obu przypadkach podstawą jest dokładne wyznaczenie odległości do gwiazd. Ustalanie odległości w kosmosie nie jest sprawą prostą. Astronomowie stosują tzw. drabinę odległości, czyli zestaw metod do określania dystansów w różnych skalach. Najpierw za pomocą najbardziej podstawowych metod wyznacza się odległości do obiektów bliskich, na następnie na tej podstawie kalibruje metody do określania odległości do obiektów dalszych.

Od 2008 roku w pracach zespołu misji Gaia bierze udział m.in. dr hab. Łukasz Wyrzykowski z Obserwatorium Astronomicznego UW. Jego zadaniem jest opracowanie systemu wykrywania i wczesnego ostrzegania o zjawiskach krótkotrwałych, które mogą nagle pojawić się w polu widzenia dwóch teleskopów znajdujących się na pokładzie obserwatorium Gaia. Takimi zjawiskami mogą być np. wybuchy supernowych.

Polak odpowiada także za organizację sieci teleskopów naziemnych, które będą służyć do dokładnego badania zjawisk wykrytych w ramach misji Gaia. Prace te trwają w ramach czteroletniego programu OPTICON, wspierającego rozwój astronomii w ramach 7. Programu Ramowego Unii Europejskiej. Wyrzykowski kieruje także grantem Narodowego Centrum Nauki i prowadzi badania pozwalające wykorzystać dane uzyskane w misji Gaia. "

"Dane astrometryczne z obserwatorium Gaia, połączone z obserwacjami naziemnymi wykonywanymi przez polski projekt OGLE, pozwolą na wykrycie samotnych czarnych dziur. Takie obserwacje nie są możliwe żadną inną metodą" - podkreśla prof. Andrzej Udalski, kierownik projektu OGLE i dyrektor Obserwatorium Astronomicznego UW.

Start misji Gaia miał nastąpić w listopadzie, ale ESA zdecydowała o jego przełożeniu na grudzień, ponieważ na jednym z satelitów, który ma takie same elementy jak Gaia, wykryto usterkę. Obecnie planowana data startu to 19 grudnia o godzinie 10.12 czasu polskiego. Start nastąpi z kosmodromu w Gujanie Francuskiej. Obserwatorium zostanie wyniesione w kosmos za pomocą rakiety Sojuz.

Transmisję ze startu będzie można oglądać w internecie pod adresem http://www.esa.int/esatv/Television. Obserwatorium będzie dość dużym obiektem, który po rozłożeniu paneli baterii słonecznych będzie mieć średnicę 10,5 metra. Dzięki temu w początkowym okresie po starcie będzie możliwe do dostrzeżenia za pomocą lornetki lub małego teleskopu. W nocy 19/20 grudnia Gaia będzie przemieszczać się na tle gwiazdozbioru Oriona.