Kulturalne szympansy

Do niedawna umiejętność tę przypisywano wyłącznie ludziom - piszą naukowcy na łamach "Proceedings of the National Academy of Sciences". Chodząc do szkoły, czytając książki czy przeszukując Internet dowiadujemy się wielu nowych rzeczy. Jest to wiedza, którą odkryli inni ludzie, a następnie podzielili się nią z pozostałymi.

Przekazali zatem swoją wiedzę na drodze społecznej. Wielu naukowców uważało, że taki sposób przekazywania wiedzy to umiejętność czysto ludzka, będąca jednym z ważnych składników tego, co nazywamy kulturą. W przeciwieństwie do tego zwierzęta sytuowano "po drugiej stronie barykady", uważając, że kieruje nimi wyłącznie instynkt, geny czy - mówiąc ogólniej - "natura". Zgodnie z taką wizją, w obrębie gatunku umiejętności przekazywane są instynktownie, np. na drodze matka-potomstwo. A zatem w ramach danego gatunku zasób umiejętności będzie w zasadzie identyczny.

Od kilku lat pojawiają się jednak w nauce głosy, że w przypadku szympansów, a być może również innych gatunków naczelnych, wiedza może być przekazywana na drodze społecznej. Oznacza to, że szympansy potrafią samodzielnie uczyć się nowych rzeczy, a następnie edukować członków swojej grupy. Każda z takich grup posiada zatem odmienny zasób umiejętności, a więc nieco odmienną "kulturę". Oczywiście, o ile odmienność ta nie wynika z czynników naturalnych, np. genetycznych. Stephen Lycett z Uniwersytetu w Liverpoolu w Wielkiej Brytanii wraz z grupą badaczy postanowił sprawdzić tę hipotezę.

Jak mówią naukowcy, wcześniejsze badania dowodziły, że szympansy w jednym regionie Afryki używają narzędzi kamiennych do rozłupywania tylko jednego typu orzechów, w innych zaś regionach w użyciu są zarówno narzędzia kamienne, jak i drewniane do rozbijania różnych orzechów. Za tę różnorodność nie mogły odpowiadać czynniki ekologiczne - wynikające z odmiennego typu środowiska, w jakim żyły szympansy.

Badacze zadali więc pytanie o czynniki genetyczne. Naukowcy przeanalizowali zachowania szympansów żyjących we wschodniej i zachodniej Afryce. Wzorce zachowań porównano z wynikami badań genetycznych. Analizy genetyczne dowiodły, że odmienność genetyczna nie może być czynnikiem, który odpowiada w tym wypadku za różnice zachowań. "Wyniki naszych badań potwierdzają, że wzorce zachowań są skutkiem uczenia się na drodze społecznej i, co za tym idzie, mogą być uważane za kulturowe" - podsumowują naukowcy. Podobne badania prowadzono m.in. na orangutanach. W 2003 r. naukowcy z Duke University of Durham w Wielkiej Brytanii dowiedli, że różne grupy dziko żyjących orangutanów odznaczają się różnymi typami zachowań.

Przy czym okazało się, że najbogatszy repertuar zachowań był tam, gdzie kontakt społeczny wśród zwierząt był najbardziej intensywny. Ich badania ukazały się na łamach tygodnika "Science".(PAP)