Archeolodzy odkryli dwór Sapiehów

"W trakcie jednej z prospekcji terenowych uwagę badaczy zwróciły trzy kępy zarośli wśród pól uprawnych wsi Dubno, gm. Boćki (woj. podlaskie).

W zaroślach tych znajdowały się porośnięte trawą skupiska dużych kamieni noszących ślady zaprawy wapiennej a na okolicznych polach duża ilość ułamków nowożytnych naczyń glinianych, kafli i fragmentów cegieł" - mówi mgr Halina Karwowska, archeolog z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Efektem badań archeologiczno-architektonicznych prowadzonych w latach 2006-2007 jest odkrycie reliktów pozostałości dworu i folwarku.

Według wstępnych ustaleń można je datować na XVI-XVIII w. Po zdjęciu warstwy ziemi oczom badaczy ukazały się masywne fundamenty o szerokości 1,2m - 1,3m, zagłębione w grunt na około 3m wzniesione z cegły palcówki i kamieni, spajanych zaprawą wapienną. "To na nich opierała się cała konstrukcja kamienicy. Imponujące są także rozmiary budynku 24m x 16m, co daje 384 m2 w jednym poziomie użytkowym" - opisuje archeolog.

"Według stanu z poł. XVII w. kamienica była podpiwniczonym, piętrowym budynkiem z poddaszem, pokrytym gontem. Na całą kubaturę budynku składało się wiele pomieszczeń, w tym m.in. 2 sienie wyłożone kwadratową cegłą, sala stołowa, izby mieszkalne - w tym jedna dla białogłowy, skarbiec. Na poddaszu, określanym jako drugie piętro znajdowała się izba, której wyposażenie stanowiła wielka okuta skrzynia do przechowywania ziół i szafka na wódki. Na środku zawieszono drążek do wieszania szat. Budynek od strony wschodniej był podpiwniczony.

Zapewne zbudowano go w drugiej połowie XVI w." - mówi Halina Karwowska. Najbardziej zaskakujący dla archeologów był stan zachowania ceglanej posadzki w sieni na parterze. "Posadzka zachowała się w dobrym stanie. To duże masywne fundamenty ścian zewnętrznych, utrudniające prace polowe uchroniły ją przed zniszczeniem" - wyjaśnia. Oprócz reliktów zabudowy archeolodzy odkryli także ponad 13 tyś okazów ruchomego materiału zabytkowego - fragm. ceramiki naczyniowej, kafli, szkła oraz zabytki metalowe. Obecny stan wiedzy nie pozwala łączyć murowanej kamienicy, której relikty odsłonięto w trakcie prac badawczych z postacią pierwszego wojewody podlaskiego Iwana Sapiehy, chociaż jak mówi Karwowska "samo założenie w jego czasach już istniało i z pewnością przebywał w nim niejednokrotnie.

Opisywany budynek, to przecież tylko fragment rezydencji. Inwentarze z II poł. XVII w. wymieniają oprócz niej jeszcze m.in.: karczmę, kamienicę murowaną +mniejszą+, drewnianą kaplicę, drewniany dom wielki krzyżowy, dom kuchenny, stajnie, kuźnię, łaźnię, browar, słodownię, wozownię, dom urzędniczy, ogród włoski, sad oraz lamus". "Jest jeszcze sporo do odkrycia. Przyszłe sezony badawcze zapowiadają się więc bardzo pracowicie" - mówi archeolog. Pierwszym właścicielem dóbr w Dubnie był Lenart Kosiński, który w 1512 roku zamienił je z Iwanem (Janem) Sapiehą (ok. 1450-1517) - pierwszym wojewodą podlaskim. Sapieha został mianowany na to stanowisko dekretem króla Zygmunta Starego w roku 1513.

"Według tradycji rodzinnej, do której przychylają się niektórzy historycy zmarł w swojej rezydencji w Dubnie i tam miało być pierwsze miejsce jego tymczasowego spoczynku. Można domyślać się, że Dubno, jako centrum dóbr ukształtowanych jeszcze w XV stuleciu miało dwór już w czasie, gdy władał nim L. Kosiński. Zapewne Sapieha wykorzystał ten zapewne jeszcze drewniany dwór wraz z zabudową towarzyszącą. Może też rozbudował go" - zastanawia się Karwowska. Dubno było siedzibą rodu Sapiehów (gałęzi zwanej kodeńską) do połowy XVII w. Następnie posiadali je lub zarządzali nim m. in.: Aleksander Hilary Pałubiński, Szczęsny Zygmunt Parys, Józef Adam Parys, Wojciech Wessel, Józef Franciszek Sapieha a następnie jego żona Krystyna z Branickich (siostra Jana Klemensa Branickiego), Joahim Karol Potocki, Franciszek Piotr Potocki, Jan Alojzy Potocki.

Ostatnim dzierżawcą dóbr był Henryk Rogowski, który w 1900 roku zbył je na rzecz spółki chłopskiej. Zabudowa, choć w ruinie przetrwała zapewne do I wojny światowej. Badania w Dubnie realizowane były w ramach projektu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu Sąsiedztwa Polska-Białoruś - Ukraina Interreg IIIA/TACIS CBC oraz z budżetu państwa. Prowadzili je archeolodzy z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku i Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego we współpracy z archeologami z Grodzieńskiego Państwowego Uniwersytetu im. Janki Kupały oraz Grodzieńskiego Państwowego Muzeum Historyczno-Archeologicznego.(PAP)