Amerykańscy naukowcy twierdzą, że udało im się sklonować zarodki rezusa z komórek dorosłej małpy i pozyskać z nich komórki macierzyste, dające początek różnym tkankom. Jeśli informacja zostanie potwierdzona, sukces ten może się okazać przełomem w badaniach nad klonowaniem zarodków ludzkich i nad zarodkowymi komórkami macierzystymi.
SUKCES PRZYCHODZI POWOLI
Naukowcy od lat próbują klonować zarodki ssaków naczelnych, w tym ludzi, z komórek dorosłych osobników oraz pozyskiwać z nich zarodkowe komórki macierzyste, posiadające najbardziej wszechstronne możliwości rozwoju. Komórki te mogą dać początek każdej tkance i narządowi obecnemu w organizmie człowieka.
Dlatego medycyna wiąże z nimi wielkie nadzieje - lekarze i naukowcy liczą, że dzięki tym komórkom można będzie w przyszłości uzyskiwać tkanki do przeszczepów i terapii nieuleczalnych dziś schorzeń, np. choroby Parkinsona, cukrzycy typu I i innych. A ponieważ byłyby one identyczne pod względem genetycznym z komórkami pacjenta, nie groziłoby im odrzucenie przez układ odporności chorego. Jednak, choć od czasu pierwszego sklonowanego ssaka - tj. owcy Dolly (1996 rok), udało się uzyskać klony wielu innych dużych zwierząt, to ze ssakami naczelnymi ciągle są kłopoty.
Sukcesy odnoszone w tej dziedzinie były połowiczne lub wręcz fałszowane. Na przykład w lutym 2004 roku naukowcy z Korei Południowej pod kierunkiem Hwang Woo-suka poinformowali na łamach prestiżowego tygodnika "Science" o sklonowaniu ludzkich zarodków i uzyskaniu z nich linii komórek macierzystych. Jednak już na początku 2006 roku śledztwo prowadzone w Seulu wykazało, że było to jedno z największych oszustw w historii nauki. Specjalista w dziedzinie klonowania Gerald Schatten z Uniwersytetu w Pittsburgu, po doświadczeniach z 716 małpimi komórkami jajowymi w 2003, zaczął podejrzewać, że sklonowanie ssaka naczelnego może być w ogóle niemożliwe.
W październiku 2004 Schatten poinformował o sklonowaniu zarodków małp, które jednak nie przeżyły długo i z których nie udało się wyprowadzić linii komórek macierzystych. Autorami najnowszego sukcesu mają być naukowcy pod kierunkiem Shoukhrata Mitalipova z Narodowego Centrum Badań nad Naczelnymi w Portland w stanie Oregon. O długo oczekiwanym przełomie w badaniach nad komórkami macierzystymi badacze poinformowali wcześniej tego roku na spotkaniu naukowym w Australii. Ale wówczas doniesienie na ten temat nie wzbudziło zainteresowania mediów.
Dopiero w ostatni wtorek do informacji powrócił dziennik The Independent. Mitalipov próbował sklonować ssaka naczelnego od ponad dekady. W tym celu wykorzystał aż 15 tys. komórek jajowych. Zarodki rezusa badacz sklonował metodą fuzji komórki (tzw. fibroblastu) pobranej ze skóry samca dorosłej małpy z komórką jajową pozbawioną materiału genetycznego. Uzyskane w ten sposób embriony są genetyczną kopią dorosłego samca rezusa. Mitalipov wyhodował z nich dwie linie zarodkowych komórek macierzystych, które dały początek różnym rodzajom tkanek.
Zdaniem autorów badań, dowodzi to, że pod wpływem pewnych bodźców, materiał genetyczny z komórki dorosłego ssaka naczelnego może ulec przeprogramowaniu w DNA zarodkowej komórki macierzystej. Rodzi to nadzieję, że klonowanie w celach terapeutycznych jest możliwe. Do usunięcia materiału genetycznego z komórki jajowej naukowcy z zespołu Mitalipova wykorzystali urządzenie Oosight służące do obserwacji w jaju struktur zawierających DNA. Dotychczas metodą stosowaną w tym celu było barwienie DNA fluorescencyjnym odczynnikiem Hoechsta. Ale Mitalipov uważa, że niszczy on komórkę jajową. Wyniki badań zespołu Mitalipova zostały na razie opublikowane on- line na stronach internetowych prestiżowego tygodnia "Nature". Potwierdził je niezależnie zespół pod kierunkiem Davida Crama z Uniwersytetu Monash University w Victoria (Australia).
SETKI JAJECZEK
Sklonowanie zarodków ssaka naczelnego i pozyskanie z niego zarodkowych komórek macierzystych może być istotnym krokiem na drodze do klonowania zarodków ludzkich. Spośród żyjących zwierząt małpy są bowiem najbliżej z nami spokrewnione. Specjalista od klonowania i komórek macierzystych Jose Cibelli z Uniwersytetu Stanu Michigan, który słyszał prezentację Mitalipova na konferencji w Australii, przyznał w wywiadzie dla agencji AP: "Dla mnie jest to przełom. Ta praca dowodzi, że jest to możliwe".
Podobną opinię wyraził Schatten, uznając pracę za "bardzo znaczące osiągnięcie". Naukowcy zaznaczają jednak, że od sukcesu w klonowaniu małp do sklonowania zarodka ludzkiego jeszcze daleka droga. Klonowanie ssaków naczelnych i uzyskiwanie z nich komórek macierzystych jest bowiem mało wydajną metodą, wymagającą wielu komórek jajowych. Mitalipov i jego współpracownicy wykorzystali w doświadczeniu 304 komórki jajowe, a uzyskali zaledwie 2 linie zarodkowych komórek macierzystych rezusa. Na razie ciągle trudno im określić przyczyny tak małej wydajności.
Powtórzenie tego sukcesu z ludzkimi zarodkami jest prawdopodobnie możliwe, ale będzie wymagało podobnej liczby jajeczek. Poza tym tego typu badania na zarodkach ludzkich budzą wiele kontrowersji natury etycznej - pozyskiwanie komórek macierzystych wymaga bowiem niszczenia zarodków. Niektórzy przestrzegają przed takimi eksperymentami twierdząc, że mogą one doprowadzić do uzyskiwania klonów ludzi. Jednak Cibelli zastrzega, że naukowcy są bardzo przeciwni takim praktykom. Poza tym klonowanie Naczelnych w celach reprodukcyjnych wydaje się być jeszcze trudniejsze niż klonowanie ich zarodków i pozyskiwanie z nich komórek macierzystych.
Jak na razie metoda, którą Mitalipov zastosował do uzyskania zarodkowych komórek macierzystych rezusa, nie doprowadziła do uzyskania klonu dorosłego zwierzęcia. W kwietniu 2004 roku jego zespół próbował umieścić 77 sklonowanych zarodków rezusa w drogach rodnych kilkunastu matek zastępczych. Zarodki były w różnych stadiach rozwoju - od 2- do 5-dniowych. Ale żaden transfer nie zakończył się ciążą. Mitalipov przyznaje, że uzyskanie klonu ssaka naczelnego jest trudniejsze niż w przypadku innych gatunków ssaków, gdyż cykl rozwoju sklonowanego zarodka musi być idealnie zsynchronizowany z cyklem miesięcznym matki zastępczej. (PAP)
poleca:
