Nowa mapa Czerwonej Planety dzięki 10 letniej misji Mars Express

Dzięki mapie można prześledzić historię występowania wody oraz aktywności wulkanicznej na Czerwonej Planecie.

Nowy atlas Marsa zawiera zestaw map prezentujących rozmieszczenie minerałów uformowanych w wodzie, poprzez aktywność wulkaniczną oraz warunki pogodowe. Można dzięki niemu prześledzić geologiczną ewolucję planety. Mapy powstały na bazie danych zbieranych przez dziesięć lat przez instrument OMEGA na pokładzie sondy Mars Express. Instrument ten ustala skład mineralogiczny powierzchni planety, analizując widmo odbitego światła słonecznego.

Poznanie marsjańskich minerałów i ich rozmieszczenia jest ważne dla naukowców. Niektórzy przekonują nawet, iż "historia Marsa jest zakodowana w jego minerałach", jak powiedział Alvaro Giménez, dyrektor Eksploracji Naukowej i Automatycznej w ESA.

Giménez wskazał także, że atlas pomoże wybrać przyszłe miejsca do lądowania dla następnej generacji marsjańskich lądowników i łazików, a także miejsca szczególnego zainteresowania dla misji załogowych, gdy kiedyś zostaną wysłane.

Jedna z map pokazuje rozmieszczenie minerałów, które mogły powstać tylko przy obecności wody. Występują głównie w najstarszym obszarze z kraterami, datowanym na wiek 4 miliardów lat. Sugeruje to, że na Marsie w ciągu pierwszych kilkuset milionów lat mogła występować woda w stanie ciekłym (na powierzchni lub pod powierzchnią).

Na innych mapach zawarto rozmieszczenie oliwinów i piroksenów, które świadczą o aktywności wulkanicznej. Są to dwa podstawowe minerały zawarte w bazalcie, który formuje się, gdy zastyga lawa.

Przedstawiono także mapy pokazujące, gdzie znajduje się marsjański pył, pokrywający wiele skał na planecie. Jest on blisko związany z tlenkiem żelaza. Uważa się, że pył na Marsie jest w dużej części wynikiem reakcji chemicznych z atmosferą, powodujących, że bogate w żelazo skały "rdzewieją" przez miliardy lat, dając planecie charakterystyczny czerwony odcień. Swój wkład w produkcję pyłu ma też erozja od dawnych procesów glacjalnych i upadków meteorytów, a także burze pyłowe, wiatry czy mróz.

Sonda Mars Express została wystrzelona z Ziemi 2 czerwca 2003 r., a do Marsa dotarła w grudniu 2003 r. Od tamtej pory wykonała wysokiej rozdzielczości zdjęcia, pokrywające ponad 95 proc. powierzchni planety, przy czym dwie trzecie obrazów ma rozdzielczość 20 metrów na piksel lub lepszą, a wiele z nich wykonano w technice stereo, umożliwiającej uzyskiwanie widoków trójwymiarowych.

W ramach misji zbadano także marsjańskie czapy polarne, mierząc ich grubość. Okazało się, że na biegunie południowym jest wystarczająco dużo zamarzniętej wody, aby pokryć całą planetę oceanem głębokim na 11 metrów.

Innym ciekawym odkryciem była detekcja śladów metanu w atmosferze, co doprowadziło do debaty o ich pochodzeniu - wulkanicznym albo biologicznym. Sonda zbadała także Fobosa i Dejmosa - księżyce Marsa.

Europejska Agencja Kosmiczna zamierza dalej użytkować sondę. W planach są m.in. wspólne pomiary z amerykańską sondą MAVEN (której start jest planowany w tym roku), obserwacje bliskiego przejścia komety C/2013 Siding Spring (w październiku 2014 r.), a także śledzenie lądowania europejskiej sondy ExoMars (w październiku 2016 r.) (PAP)

grafika: Najważniejsze odkrycia misji Mars Express. Źródło: ESA/DLR/FU Berlin (G. Neukum).

Mapy mineralogiczne Marsa wykonane dzięki danym z sondy Mars Express. Źródło: ESA/CNES/CNRS/IAS/Université Paris-Sud, Orsay; NASA/JPL/JHUAPL; Obrazy tła: NASA MOLA.