"Leniwe" wydmy na Marsie

Zdaniem autora pracy, która ukazała się w "Physical Review E", brak wody na powierzchni Czerwonej Planety, bardzo słabe wiatry oraz cienka i rzadka atmosfera sprawiają, że przemieszczenie wydmy o kilka metrów może zabrać tu nawet tysiąc lat.

Do niedawna naukowcy uważali, że wydmy na Marsie ukształtowały się dawno temu, kiedy atmosfera planety była gęstsza niż obecnie (obecnie ciśnienie przy powierzchni Marsa jest około 100 razy mniejsze niz na Ziemi). Teraz wydaje się jednak, że kształtowanie wydm - chociaż jest bardzo powolnym procesem - odbywa się również w aktualnie panujących na Czerwonej Planecie warunkach atmosferycznych. Wydmy na Marsie osiągają wysokość do 6 metrów, a kształtem przypominają te spotykane na Ziemi.

Jedyna różnica polega na tym, że na Czerwonej Planecie więcej jest wydm sierpowatych i poprzecznych, podczas gdy na naszej planecie przeważają wydmy podłużne. Ponieważ wydmy na Ziemi kształtowane są przez wiatr i wodę, logiczne mogłoby się wydawać założenie, że podobne czynniki wpływają na formę wydm na Czerwonej Planecie. Jednocześnie - jak powszechnie wiadomo - na powierzchni Marsa nie odkryto do tej pory wody w stanie ciekłym, a wiatry w jego rzadkiej atmosferze są na tyle słabe, że praktycznie nie są w stanie w krótkim czasie przemieszczać piasku, z którego wydmy są zbudowane. Parteli wraz z Hansem Hermannem, pracującym w Swiss Federal Institute of Technology w Zurichu oraz brazylijskim Federal University of Ceará, wykonywali symulacje komputerowe marsjańskich wydm wykorzystując zdjęcia wykonane przez sondę Mars Global Surveyor.

Symulacje te dotyczyły dwóch rodzajów wydm: sierpowatych (barchanów) - utworzonych przez wiatry wiejące z jednego kierunku oraz wydłużonych "egzotycznych" wydm (ang. bimodal dunes) - ukształtowanych przez wiatr o zmiennym kierunku. Według naukowców przeprowadzone eksperymenty wskazują, że takie właśnie "egzotyczne" wydmy ukształtują się z barchanów w ciągu nawet 50 tys. lat, gdyż - jak wynika z pomiarów prowadzonych przez marsjańskie próbniki - na przeciętną wydmę przypada jeden czterdziestosekundowy podmuch wiatru na pięć lat!

Kluczową rolę w procesie kształtowania wydm na Ziemi odgrywa tzw. saltacja, dzięki której ziarna piasku pod wpływem wiatru wykonują niewielkie skoki, a spadając na podłoże powodują wyrzut innych ziaren. Proces ten może przemieścić większe masy piasku w wydmach. Prowadzone dla Marsa symulacje komputerowe, wykorzystujące parametry stosowane w modelowaniu kształtowania wydm na Ziemi, początkowo nie przyniosły powodzenia. Dopiero korekta parametrów pod kątem warunków panujących na Marsie (m.in. założenie, że dzięki rzadkiej atmosferze ziarna piasku na Czerwonej Planecie mogą poruszać się 10 razy szybciej niż na Ziemi) sprawiła, że Parteli i Hermann mogli ogłosić, że wiedzą, w jaki sposób mogą powstawać marsjańskie bachrany i wydmy "egzotyczne", chociaż procesy, dzięki którym to następuje, są bardzo powolne. (PAP)