"Niemowlęcy" układ planetarny
Zaledwie 450 lat świetlnych dzieli Ziemię od jednego z najmłodszych systemów słonecznych, które udało się do tej pory odkryć. Takie wyniki badań przedstawili astronomowie z University of Michigan w opublikowanym 1 grudnia wydaniu czasopisma "Astrophysical Journal Letters". Artykuł zawiera wyniki analizy danych dostarczonych przez należący do NASA Spitzer Space Telescope.
Oznaczony symbolem UX Tau A system znajduje się w gwiazdozbiorze Byka. Składa się z liczącej około 1 miliona lat gwiazdy, w której nie rozpoczęły się jeszcze reakcje termojądrowe oraz krążącego wokół niej dysku pyłowo - gazowego.
Ponieważ gwiazda centralna czerpie energię z grawitacyjnego kurczenia się jej dokładne obserwacje możliwe są w zakresie promieniowania podczerwonego, które emituje zanim w jej wnętrzu rozpoczną się procesy syntezy jądrowej. Szczegółem, który przyciągnął uwagę astronomów, była odkryta w trakcie analizy danych Spitzera szczelina w dysku, mogąca świadczyć o obecności powstających w tym układzie planet. Planety te krążąc wokół gwiazdy "wymiatają" materię wzdłuż orbity po której się poruszają tworząc obserwowaną szczelinę.
Szczelina w dysku systemu UX Tau A rozciąga się na szerokość, którą w Układzie Słonecznym można by porównać do przestrzeni pomiędzy Merkurym a Plutonem. Tym, co wyróżnia układ UX Tau A od innych - odkrytych wcześniej - tego typu systemów jest to, że wewnętrzna krawędź dysku znajduje się bardzo blisko gwiazdy centralnej. To w zasadzie wyklucza możliwość powstania szczeliny wskutek procesu zwanego fotoewaporacją (ang. photoevaporation).
Fotoewaporacja ma miejsce wtedy, gdy promieniowanie centralnej gwiazdy nagrzewa pył i gaz w wewnętrznych warstwach otaczającego gwiazdę dysku do tego stopnia, że następuje całkowite ich wyparowanie. Zdaniem naukowców proces ten może doprowadzić do powstania w dyskach protoplanetarnych szczelin i przerw. Równocześnie jednak fotoewaporacja sprawia, że wewnętrzna krawędź dysku w takich systemach gwiezdnych znajduje się daleko od gwiazdy centralnej. Ponieważ w przypadku systemu UX Tau A dysk krąży niezwykle blisko obiektu centralnego, udział fotoewaporacji w powstaniu znajdującej się w nim szczeliny wydaje się wykluczony.
Stąd hipoteza, która zakłada istnienie w tym układzie rodzących się planet. Profesor Nuria Clavet, która jest jednym z członków zespołu badającego znajdujący się w gwiazdozbiorze Byka system powiedziała: "Patrzymy na naszą własną historię. Patrzymy na historię systemów słonecznych i staramy się zrozumieć, jak one powstały". (PAP)
poleca:
